Η ώρα του ανατέλλοντος

 

Η ώρα του ανατέλλοντος

 

 

Κι εάν ήρθε το τέλος

σκέψου πως περπάτησες

σε μια θάλασσα

απέραντη με φώτα

και σπιτάκια που αναδύονται

στην αντανάκλαση

έγκλειστα τόσα ναυάγια

για τόσα χρόνια

με τόσο πόνο

χωρίς ανέλκυση

Κι εάν ήρθε η ώρα

του ανατέλλοντος

σε μια σκυθρωπή αιωνιότητα

όσο κι εάν κράτησε

θυμήσου πως στον Ήλιο

τα φτερά έλιωσαν

Να σε προσφωνήσουν Ίκαρο

να θυμίζεις το πέλαγος

και οι στάχτες δελφίνια

σε παρανάλωμα

Ιατροδικαστικές πράξεις και "intersex" άτομα

  

 

423/2024 ΔΕΦ ΛΑΡΙΣΑΣ 

(Α` ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ)
Ιατροδικαστική Υπηρεσία. Ιατροδικαστική έκθεση. Περιγραφή των χαρακτηριστικών του σώματος της θανούσας, με αναφορά και σε άλλα στοιχεία ιατρικής φύσεως. Υποχρέωση της Προϊσταμένης να παραθέσει τα χαρακτηριστικά επί του πτώματος της θανούσας, όπως αυτά εμφανίζονταν κατά το χρόνο της νεκροψίας. Η αναφορά ενός ανατομικού χαρακτηριστικού, ακόμα και εσφαλμένως, δεν καθίσταται ικανή εξ αντικειμένου από μόνη της να προσβάλλει την εν ζωή τιμή και αξιοπρέπεια της θανούσας και, πλέον, τη μνήμη της. Διαγραφή ανάρμοστων φράσεων από δικόγραφο. Κρίση ότι, οι φράσεις για την υπεράσπιση των ισχυρισμών που προέβαλαν οι εκκαλούσες με την ασκηθείσα αγωγή ενώπιον του Πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου, δεν είναι αναγκαίες, διότι προσβάλλουν συλλήβδην τα intersex άτομα, αλλά επιπλέον συνιστούν προσβολή και για την ίδια την θανούσα και την οικογένειά της. Αυτεπάγγελτη διαγραφή των φράσεων από το δικόγραφο της αγωγής. Απορρίπτει την έφεση.
 
 

Αριθμός απόφασης: ΑΟ423/2024

 ΤΟ

 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ

 ΤΜΗΜΑ A’

 ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ

 (Διαδικασία διοικητικών διαφορών ουσίας)

 Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριο του Δικαστηρίου στις 9 Μαΐου 2023, με Δικαστή την Ίλια Φωτιάδου, Εφέτη Δ.Δ. Γραμματέας ο Χαράλαμπος Κανελλιάς, Δικαστικός Υπάλληλος.

 Για να δικάσει την έφεση με αριθμό κατάθεσης ……../7-10-2022 (αριθ. Βιβλ. Ενδ. Μέσων ……/20-10-2022, πράξη προσδιορισμού δικασίμου …../…../9.11.2022), που άσκησαν

 Οι 1) ……………….. του …………… και της ……….., 2)………… χήρα ……………, κάτοικοι Βόλου (Οδός ………………), που παρέστησαν δια των πληρεξουσίων δικηγόρων ...Δ.Σ.Αθηνών και …………….-Δ.Σ.Βόλου (δεύτερη εκκαλούσα, υπό την ιδιότητά της ως δικηγόρου), οι οποίοι υπέβαλαν την από 4/5/2023 δήλωση του άρθρου 133 παρ. 2 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας,

 Κατά του Ελληνικού Δημοσίου, εκπροσωπουμένου από τον Υπουργό Οικονομικών που παρέστη διά του Δικαστικού Πληρεξουσίου του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους/ΝΣΚ Μιχαήλ Κυπραίου, ο οποίος υπέβαλε την από 8/5/2023 δήλωση του άρθρου 133 παρ. 2 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας,

 Και κατά της υπ’ αριθ. 171/2022 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Λάρισας.

 Το Δικαστήριο αφού μελέτησε τη δικογραφία.

 Σκέφθηκε σύμφωνα με το Νόμο

 1. Επειδή, με την κρινόμενη έφεση [για την οποία καταβλήθηκε το νόμιμο παράβολο (σχετ. το e-παράβολο …………………….)] επιδιώκεται παραδεκτώς η εξαφάνιση της 171/2022 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Λάρισας, με την οποία απορρίφθηκε η από 27/12/2017 αγωγή των ήδη εκκαλουσών κατά του Ελληνικού Δημοσίου. Με την ως άνω αγωγή οι εκκαλούσες ζήτησαν, κατ’ άρθρο 105 του Εισ.Ν.Α.Κ., α) να υποχρεωθεί το Ελληνικό Δημόσιο να καταβάλει σ’ αυτές το ποσό των 34.000 ευρώ, νομιμοτόκως, ως χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστησαν λόγω προσβολής της προσωπικότητας των ίδιων, της αποβιώσασας συγγενούς τους, …………………… (αδελφής της πρώτης και κόρης της δεύτερης των εκκαλουσών) και του προαποβιώσαντος συγγενούς τους ………………….. (πατέρα της πρώτης και συζύγου της δεύτερης των εκκαλουσών), η οποία προκλήθηκε από παράνομες, κατά τους ισχυρισμούς τους, πράξεις των οργάνων της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας κατά τη σύνταξη της …………../2.8.2015 ιατροδικαστικής έκθεσης νεκροψίας-νεκροτομής της ………………………, β) να αναγνωρισθεί ότι η Προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας προσέβαλε την προσωπικότητα της θανούσας ………………….., καθώς και των ιδίων των εκκαλουσών και του προαποβιώσαντος πατέρα της θανούσας, γ) να υποχρεωθεί το Ελληνικό Δημόσιο να άρει την προσβολή και να την παραλείψει στο μέλλον, ενδεικτικά με την ορθή επανάληψη και κοινοποίηση της ως άνω ιατροδικαστικής έκθεσης στις αρμόδιες αρχές με απαλοιφή των επίμαχων χωρίων και μνείας περί αυτών ως εσφαλμένων.

 2. Επειδή, ο Κώδικας Διοικητικής Δικονομίας [ν. 2717/1999 (Α` 97)] ορίζει στο άρθρο 71 παρ. 1 ότι « Αγωγή μπορεί να ασκήσει εκείνος ο οποίος έχει, κατά του Δημοσίου ή άλλου νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, χρηματική αξίωση από έννομη σχέση δημοσίου δικαίου», στο άρθρο 73 παρ. 2 ότι: «Αίτημα της αγωγής μπορεί να είναι: α) η καταψήφιση της αξιούμενης παροχής, ή β) η αναγνώριση της αντίστοιχης αξίωσης» και στο άρθρο 80 ότι: «1. Το δικαστήριο, κατά την επίλυση της διαφοράς, είτε δέχεται την αγωγή εν όλω ή εν μέρει και, ανάλογα με το αίτημά της, επιδικάζει την παροχή ή απλώς αναγνωρίζει τη σχετική αξίωση, είτε απορρίπτει την αγωγή. 2. Με την επιφύλαξη των οριζομένων στην παρ. 4 του άρθρου 71 ή σε τυχόν άλλες ειδικές διατάξεις, αν η αξίωση θεμελιώνεται στο παράνομο εκτελεστής διοικητικής πράξης ή παράλειψης, το δικαστήριο, εφόσον δεν υπάρχει δεδικασμένο, κρίνει παρεμπιπτόντως τη νομιμότητα της πράξης ή της παράλειψης αυτής. 3. …». Από τις ανωτέρω διατάξεις συνάγεται ότι επί αγωγής αποζημιώσεως τα διοικητικά δικαστήρια, αν δεν υπάρχει δεδικασμένο ως προς την νομιμότητα της εκτελεστής διοικητικής πράξεως ή παραλείψεως, επί της οποίας θεμελιούται η αξίωση προς αποζημίωση, ελέγχουν παρεμπιπτόντως τη νομιμότητα της πράξεως ή της παραλείψεως αυτής (πρβλ. ΣτΕ 2260/2013 Ολομ., 841, 3144/2015). Σύμφωνα με τη διοικητική δικονομία, όμως, αίτημα της αγωγής αποτελεί μόνο η καταψήφιση ή αναγνώριση χρηματικής παροχής σε βάρος του Δημοσίου ή νπδδ και όχι η ευθεία αναγνώριση της παρανομίας πράξης που προσβάλλεται αυτοτελώς με προσφυγή ή αίτηση ακυρώσεως ούτε εξάλλου υφίσταται διαπλαστική αγωγή με την οποία είναι δυνατή η μεταβολή της έννομης κατάστασης με δικαστική απόφαση. Συνεπώς, με την αγωγή των εκκαλουσών ενώπιον του Πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου απαραδέκτως ζητήθηκε να αναγνωρισθεί ότι η Προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας προσέβαλε την προσωπικότητα της θανούσας …………………….., των ιδίων των εκκαλουσών και του προαποβιώσαντος πατέρα της θανούσας και να υποχρεωθεί το Ελληνικό Δημόσιο να άρει την προσβολή και να την παραλείψει στο μέλλον, ενδεικτικά με την ορθή επανάληψη και κοινοποίηση της ως άνω ιατροδικαστικής έκθεσης στις αρμόδιες αρχές με απαλοιφή των επίμαχων χωρίων και μνείας περί αυτών ως εσφαλμένων, δεδομένου ότι τα ανωτέρω αιτήματα δεν αποτελούν αντικείμενο εκδίκασης της ασκηθείσας ως άνω αγωγής αλλά αντικείμενο άσκησης ενδίκου βοηθήματος (προσφυγής ή αίτησης ακύρωσης) κατά της πιο πάνω ιατροδικαστικής έκθεσης, όπως νομίμως και ορθώς κρίθηκε και με την εκκαλούμενη.

 3. Επειδή, στο άρθρο 105 του Εισ.Ν.Α.Κ. [π.δ. 456/1984 (Α΄ 164)] ορίζεται ότι: «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης, που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος …». Περαιτέρω, ο Αστικός Κώδικας (ΑΚ) ορίζει στο άρθρο 932 ΑΚ ότι: «Σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. …». Κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, για να στοιχειοθετηθεί ευθύνη του Δημοσίου και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου προς αποζημίωση, κατά τα άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ, απαιτείται παράνομη πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια ή παράλειψη υλικής ενεργείας οργάνων του Δημοσίου κατά την άσκηση της ανατεθειμένης σε αυτά δημόσιας εξουσίας, επίκληση και απόδειξη συγκεκριμένης ζημίας, καθώς και αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της παρανόμου πράξεως ή παραλείψεως ή υλικής ενέργειας ή παραλείψεως υλικής ενέργειας και της επελθούσης ζημίας (πρβλ. ΣτΕ 704/2024, 2557, 3005/2019, 1963/2018, 1679/2017). Εξάλλου, κατά την έννοια των ίδιων διατάξεων, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί, κατά το άρθρο 932 ΑΚ, να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης (πρβλ. ΣτΕ 842/2019, 1608/2016).

 4. Επειδή, περαιτέρω, στο άρθρο 57 του ΑΚ ορίζεται ότι: «Όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον. Αν η προσβολή αναφέρεται στην προσωπικότητα προσώπου που έχει πεθάνει, το δικαίωμα αυτό έχουν ο σύζυγος, οι κατιόντες, οι ανιόντες, οι αδελφοί και οι κληρονόμοι του από διαθήκη.», στο δε άρθρο 59 ΑΚ ορίζεται ότι: «Στις περιπτώσεις των δύο προηγούμενων άρθρων το δικαστήριο με την απόφασή του, ύστερα από αίτηση αυτού που έχει προσβληθεί και αφού λάβει υπόψη το είδος της προσβολής, μπορεί επιπλέον να καταδικάσει τον υπαίτιο να ικανοποιήσει την ηθική βλάβη αυτού που έχει προσβληθεί. Η ικανοποίηση συνίσταται σε πληρωμή χρηματικού ποσού, σε δημοσίευμα ή σε οτιδήποτε επιβάλλεται από τις περιστάσεις». Από τις προεκτεθείσες διατάξεις συνάγεται ότι στην έννοια της προσωπικότητας που εμπίπτει στο πεδίο προστασίας των διατάξεων του άρθρου 57 του ΑΚ περιλαμβάνεται, αφενός η προσωπικότητα που αρχίζει με τη γέννηση του ανθρώπου και παύει με τον θάνατό του (βλ. άρθρο 35 του ΑΚ), αφετέρου δε η μνήμη του αποθανόντος. Στην περίπτωση δε της προσβολής της μνήμης αποθανόντος, προστατευτέο έννομο αγαθό είναι και η προσωπικότητα των επιζώντων, οι οποίοι, ενόσω προσβάλλεται η μνήμη του αποθανόντος συγγενούς τους, προσβάλλονται ατομικώς είτε στη δική τους τιμή είτε στο συναίσθημα της στοργής και το καθήκον ευλάβειας προς τον αποθανόντα. Επομένως, όταν τα πρόσωπα που μνημονεύονται στο β΄ εδάφιο του άρθρου 57 του ΑΚ ζητούν χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, κατά τις διατάξεις των άρθρων 59 και 932 του ΑΚ, εγείρουν τη σχετική αξίωση για τη δική τους ηθική βλάβη, ως αμέσως ζημιωθέντες (πρβλ. ΣτΕ 1382/2018, ΑΠ 1293/2017 και 222/2016). Εξάλλου, προσβολή της μνήμης του νεκρού, ως συνέχεια της εν ζωή προσωπικότητας του ατόμου, μπορεί να συντελεστεί, υπό την προεκτεθείσα έννοια, με κάθε τρόπο, κατά τον οποίο είναι δυνατή προσβολή και επί ζώντος ατόμου, όπως με αντίστοιχη προσβολή της τιμής, της εικόνας, του απορρήτου και της αναπαραστάσεως εν γένει της ζωής του αποθανόντος, με εξαίρεση τις προσβολές της προσωπικότητας, οι οποίες προϋποθέτουν πρόσωπο που βρίσκεται εν ζωή (πρβλ. ΑΠ 56/2009, 195/2007, ΕφΑθ 1065/2016).

 5. Επειδή, περαιτέρω, στο άρθρο 1 του ν. 3772/2009 «Μεταρρυθμίσεις στην οργάνωση της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας, στη θεραπευτική μεταχείριση χρηστών ναρκωτικών ουσιών και άλλες διατάξεις» (Α΄ 112), ορίζεται ότι: «1. Η Ιατροδικαστική Υπηρεσία του Κράτους υπάγεται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και διαρθρώνεται ως εξής: … 2. Περιφερειακές Ιατροδικαστικές Υπηρεσίες είναι: α) Η Ιατροδικαστική Υπηρεσία Θεσσαλονίκης, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, στην οποία υπάγονται οι Τοπικές Ιατροδικαστικές Υπηρεσίες: αα) … γγ)Λάρισας, με έδρα τη Λάρισα. β) …» και στο άρθρο 2 [όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο σύνταξης της επίμαχης ιατροδικαστικής έκθεσης] ότι: «1. Η κατά τόπο αρμοδιότητα των ιατροδικαστικών υπηρεσιών συμπίπτει προς εκείνη του ομώνυμου ή των ομώνυμων προς αυτές Εφετείων. Οι ιατροδικαστικές υπηρεσίες διενεργούν ιατροδικαστικές πράξεις ... ύστερα από παραγγελία των εισαγγελικών και ανακριτικών αρχών και των ανακριτικών υπαλλήλων, οι οποίοι ενεργούν ύστερα από εισαγγελική παραγγελία, ... Για τις πράξεις που διενεργούνται συντάσσονται από τους ιατροδικαστές …, χωρίς υπαίτια βραδύτητα, εκθέσεις. 2. …». Εξάλλου, στην Σύσταση Νο R(99)3 της Επιτροπής των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης , για την Εναρμόνιση των Κανόνων των Ιατροδικαστικών Πράξεων [που υιοθετήθηκε στις 2.2.1999 (βλ. το πρωτότυπο κείμενο στην αγγλική γλώσσα στην ιστοσελίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης https://www.coe.int/t/dg3/healthbioethic/texts_and_documents/RecR(99)3.pdf και την ευρισκόμενη στο διοικητικό φάκελο μετάφραση αυτού από την Καθηγήτρια Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, …………….)], ορίζεται ότι: «Η Επιτροπή των Υπουργών, σύμφωνα με τους όρους του άρθρου 15β του Καταστατικού του Συμβουλίου της Ευρώπης, Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο σκοπός του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι η επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής σύγκλισης ανάμεσα στα μέλη του ... Γνωρίζοντας ότι η συνήθης πρακτική σε όλα τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι να διενεργείται νεκροψία-νεκροτομή για να καθοριστεί η αιτία και ο τρόπος του θανάτου για ιατροδικαστικούς ή άλλους σκοπούς ή για να καθοριστεί η ταυτότητα του νεκρού, Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που έχει η εμπλοκή των θυμάτων και των οικογενειών τους σε ποινικές και αστικές υποθέσεις, Υπογραμμίζοντας την ανάγκη για έρευνα, περιγραφή, φωτογραφική τεκμηρίωση και δειγματοληψία βιολογικών υλικών κατά την ιατροδικαστική εξέταση ώστε να ικανοποιηθούν βασικές ιατρικές και επιστημονικές αρχές και ταυτοχρόνως να ληφθούν υπόψη οι νομικές προϋποθέσεις και διαδικασίες, ... Αναγνωρίζοντας τη σημασία των ορθών κανόνων διενέργειας μιας νεκροψίας-νεκροτομής ... Υπογραμμίζοντας την ανάγκη να προστατευθεί η ανεξαρτησία και η αμεροληψία των ιατροδικαστών, καθώς και να διατίθενται σε αυτούς όλα τα απαραίτητα νομικά και τεχνικά εφόδια για να εκτελέσουν το καθήκον τους με τον προσήκοντα τρόπο και να προωθηθεί η εκπαίδευσή τους, ... 1) Συνιστά στις Κυβερνήσεις των Κρατών Μελών: i. Να υιοθετήσουν, ως δικά τους εσωτερικά πρότυπα, τις αρχές και τους κανόνες που περιλαμβάνονται σε αυτή τη Σύσταση ii. Να λάβουν ή να ενισχύσουν, ανάλογα με την περίπτωση, όλα τα απαραίτητα μέτρα, ώστε να εφαρμοσθούν προοδευτικώς οι αρχές και οι κανόνες που περιλαμβάνονται σε αυτή τη Σύσταση iii. Να θεσπίσουν ένα πρόγραμμα διασφάλισης της ποιότητας, προκειμένου να εφαρμοστούν σωστά οι αρχές και οι κανόνες που περιλαμβάνονται σε αυτή τη Σύσταση ... Σκοπός της Σύστασης: 1. Όταν ένας θάνατος μπορεί να οφείλεται σε μη φυσικά αίτια, οι αρμόδιες αρχές, με τη συνδρομή ενός ή περισσοτέρων ιατροδικαστών, θα πρέπει να εξετάζουν τον χώρο του θανάτου, να εξετάζουν το σώμα και να αποφασίζουν αν θα γίνει νεκροτομή. 2. Νεκροτομές θα πρέπει να γίνονται σε όλες τις περιπτώσεις υπόνοιας ή προφανούς μη φυσικού θανάτου, ακόμη και αν υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση μεταξύ των γεγονότων που προηγήθηκαν και του χρόνου του θανάτου, ειδικώς δε: α) Σε περιπτώσεις ανθρωποκτονίας ή υπόνοιας ανθρωποκτονίας, β) Σε αιφνίδιο, μη αναμενόμενο θάνατο ..., γ) ... δ) Σε περιπτώσεις αυτοκτονίας ή υπόνοιας αυτοκτονίας, ε) Σε περιπτώσεις υπόνοιας ιατρικής αμέλειας, στ) Σε ατυχήματα, είτε με τα μέσα μεταφοράς είτε στον επαγγελματικό χώρο είτε στο οικιακό περιβάλλον, ζ) ... Αρχή Ι ... ΑΡΧΗ V. Διαδικασία της νεκροψίας-νεκροτομής 1. ... 2. Η περιγραφή του σώματος κατά τη νεκροψία πρέπει να περιλαμβάνει: α) Ηλικία, φύλο, σωματική διάπλαση, ύψος, φυλή, βάρος, κατάσταση θρέψης, χρώμα του δέρματος και ειδικά χαρακτηριστικά (όπως ουλές, δερματικές στίξεις-τατουάζ, ή ακρωτηριασμοί), β) Πτωματικά φαινόμενα, συμπεριλαμβανομένων της ακαμψίας, των πτωματικών υποστάσεων -κατανομή, ένταση, χρώμα και μονιμότητα- και της σήψης, καθώς και οι αλλοιώσεις που οφείλονται στο περιβάλλον, γ) ... ε) Περιγραφή και προσεκτική εξέταση της κεφαλής και όλων των κοιλοτήτων του προσώπου ... ζ) Θώρακας: σχήμα και σταθερότητα, στήθος- όψη, θηλές και χρώση, θ) Περιοχή του πρωκτού και των γεννητικών οργάνων, ι) ... ΑΡΧΗ VI. Ιατροδικαστική έκθεση 1. Η ιατροδικαστική έκθεση είναι το ίδιο σημαντική όσο και η νεκροψία-νεκροτομή, μάλιστα η δεύτερη έχει μικρή αξία αν τα ευρήματα και η γνώμη του ιατροδικαστή δεν αποδίδονται με σαφήνεια και ακρίβεια σε ένα γραπτό κείμενο. Η ιατροδικαστική έκθεση αποτελεί μέρος της ολοκληρωμένης ιατροδικαστικής πράξης και πρέπει να συγγράφεται με προσοχή. Η ιατροδικαστική έκθεση πρέπει να είναι: Πλήρης, λεπτομερής, κατανοητή και αντικειμενική, Σαφής και κατανοητή όχι μόνο για τους άλλους ιατρούς αλλά και για τους μη ιατρούς που έχουν πρόσβαση σε αυτή, Γραμμένη με μια λογική σειρά, καλά δομημένη και να μπορεί εύκολα να ανατρέχει κάποιος σε διάφορα μέρη της έκθεσης, Ευανάγνωστη και σε μια μόνιμη μορφή, να διατηρείται δε ένα φωτοτυπημένο αντίγραφο, ακόμη και αν η έκθεση υπάρχει σε ηλεκτρονική μορφή, Γραμμένη σε μορφή δοκιμίου. 3. Σε μία ιατροδικαστική έκθεση θα πρέπει να έχουν γραφεί τουλάχιστον τα ακόλουθα: ... Τα πλήρη στοιχεία του νεκρού (ονοματεπώνυμο, ηλικία, φύλο, διεύθυνση κατοικίας και επάγγελμα) εκτός αν αυτός δεν έχει αναγνωρισθεί, Η ημερομηνία, ο τόπος και ο χρόνος θανάτου, όταν αυτά είναι γνωστά, Η ημερομηνία, ο τόπος και ο χρόνος νεκροτομής, Το ονοματεπώνυμο, ο τίτλος και η ιδιότητα του ιατροδικαστή ... Συνοπτικό ιστορικό και συνθήκες του θανάτου, όπως δίνονται στον ιατροδικαστή από την Αστυνομία, το Δικαστή, τους συγγενείς ή άλλα πρόσωπα, καθώς και οι πληροφορίες που περιέχονται στην υπόθεση, όταν αυτές υπάρχουν ... Ένα από τα σημαντικότερα σημεία της ιατροδικαστικής έκθεσης είναι η αξιολόγηση από τον ιατροδικαστή όλων των αποτελεσμάτων. Μετά την ολοκλήρωση της νεκροτομής η αξιολόγηση είναι συνήθως προσωρινή, επειδή μπορεί να προκύψουν νεώτερα ευρήματα που να απαιτούν μεταβολή και τροποποίηση. Οι ιατροδικαστές πρέπει να εκτιμούν τα τελικά ευρήματα έτσι ώστε να προκύπτουν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες. Επίσης, αν κρίνεται σημαντικό, μπορεί να απαντώνται ερωτήματα τα οποία δεν έχουν τεθεί από τις Αρχές. Με βάση την τελική αξιολόγηση τίθεται η αιτία του θανάτου (με βάση τη Διεθνή Ταξινόμηση Νόσων, ICD). Όταν υπάρχουν εναλλακτικές περιπτώσεις ως προς την αιτία θανάτου και τα δεδομένα δεν επιτρέπουν τη διαφοροποίηση μεταξύ τους, ο ιατροδικαστής θα πρέπει να περιγράφει τη διαφορά μεταξύ τους και, αν είναι δυνατόν, να κατατάσσει τις αιτίες αυτές ως προς την πιθανότητα, για κάθε μία από αυτές, να έχει προκαλέσει το θάνατο. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε θα πρέπει να αναγράφεται ότι η αιτία του θανάτου είναι «Αβέβαιη». …».

 6. Επειδή, εν προκειμένω, από την επανεκτίμηση των στοιχείων της δικογραφίας προκύπτουν τα εξής: Στις 8.7.2014 και ώρα 00:05 η …………………….., γεννηθείσα το έτος 1980, αδερφή της πρώτης εκκαλούσας και κόρη της δεύτερης εκκαλούσας, έπεσε από το μπαλκόνι του 4ου ορόφου του διαμερίσματος, όπου αυτή διέμενε με τις εκκαλούσες, στο χωμάτινο κήπο της πολυκατοικίας. Ακολούθως, κατά τα αναφερόμενα στο από 19/8/2014 ενημερωτικό σημείωμα της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας/ΜΕΘ του Γενικού Νοσοκομείου Βόλου, διακομίσθηκε στις 8/7/2014 στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών/ΤΕΠ του ίδιου Νοσοκομείου [με τη σημείωση <Από 2ετίας αγχώδεις, νευρωτικές διαταραχές με συστηματική φαρμακευτική αγωγή (“………..”)>], ενώ παρουσίαζε εικόνα <βαρέως πάσχοντος>, συγχυτική και αποπροσανατολισμένη στον χώρο και στον χρόνο και διασωληνώθηκε με βαριά υποξυγοναιμία. Κατά την εισαγωγή της στο ως άνω νοσοκομείο διενεργήθηκε αξονική τομογραφία εγκεφάλου, στην οποία δεν εμφανιζόταν εικόνα αιμορραγίας ή θλάσης. Καθώς η κατάστασή της κρίθηκε ιδιαίτερα σοβαρή, εισήχθη στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (Μ.Ε.Θ.) του ως άνω νοσοκομείου και ξεκίνησε άμεσα υποστηρικτική αγωγή. Την επόμενη ημέρα, ήτοι στις 9.7.2014, της διενεργήθηκε επαναληπτική αξονική τομογραφία εγκεφάλου, κατά την οποία διαπιστώθηκε μεγάλη ενδοκοιλιακή αιμορραγία με διάταση του κοιλιακού συστήματος, διάχυτο εγκεφαλικό οίδημα, μικρή υπαραχνοειδής στη διημισφαίριο σχισμή, κεφαλαιμάτωμα βρεγματικά και μεγάλη ισχαιμική αλλοίωση πέριξ του διατεταμένου κροταφικού κέρατος, ενώ <<η ασθενής οδηγήθηκε άμεσα στο Χειρουργείο-Χ/Ο …, έγινε και ανακουφιστική κρανιεκτομή(ΕΚΠ 70), μετά το Χ/Ο ασταθής αιμοδυναμικά με μυδρίαση άμφω>>. Παρέμεινε νοσηλευόμενη στη Μ.Ε.Θ. έως τις 18.8.2014 και ώρα 19:55, όποτε απεβίωσε. Εξάλλου, δεν εκδόθηκε πιστοποιητικό θανάτου από το ως άνω νοσοκομείο, λόγω της επιθυμίας των συγγενών να υποβληθεί σε νεκροψία. Στη συνέχεια, η δεύτερη εκκαλούσα ζήτησε εγγράφως τη διενέργεια νεκροψίας-νεκροτομής της θανούσας, αίτημα το οποίο έγινε αποδεκτό από την Εισαγγελία Βόλου. Ως εκ τούτου, με το …………………../19.8.2014 έγγραφο του Αστυνομικού Τμήματος …………. προς την Ιατροδικαστική Υπηρεσία Λάρισας παραγγέλθηκε η διενέργεια νεκροψίας-νεκροτομής στο πτώμα της ανωτέρω αποβιώσασας με σύνταξη σχετικής αιτιολογημένης ιατροδικαστικής έκθεσης, στην οποία να βεβαιώνεται: α) αν πρόκειται για φυσικό, αιφνίδιο ή βίαιο θάνατο, β) αν πρόκειται για βίαιο θάνατο, ποια τα δηλωτικά σημεία του, γ) πριν πόσο χρόνο έχει επέλθει ο θάνατος, δ) αν πρόκειται για εγκληματική ενέργεια, αυτοκτονία ή τυχαίο γεγονός, καθώς και ο,τιδήποτε σχετικό με την επιστήμη και την πείρα διαπιστωθεί (με την ως άνω έγγραφη παραγγελία ζητήθηκε η προσκόμιση της ιατροδικαστικής έκθεσης το ταχύτερο δυνατό προς το ΑΤ ……..). Κατόπιν αυτών, η Ιατροδικαστική Υπηρεσία Λάρισας ζήτησε από τη Μ.Ε.Θ. του Γενικού Νοσοκομείου Βόλου ιατρικό σημείωμα για την ως άνω αποβιώσασα. Στο ανωτέρω ιατρικό σημείωμα προς την Ιατροδικαστική Υπηρεσία Λάρισας (με αριθμό πρωτοκόλλου εισερχομένων ……../2014), αναφέρεται ότι η αποβιώσασα ………………. έπασχε από διετίας από αγχώδεις, νευρωτικές διαταραχές με συστηματική φαρμακευτική αγωγή (……..), ενώ μετά την πτώση της από μεγάλο ύψος και κατά τη νοσηλεία της, παρουσίασε οξεία νεφρική ανεπάρκεια, εγκεφαλικό οίδημα, πολλαπλά κατάγματα πλευρών, κάταγμα οσφυϊκού σπονδύλου, τραυματισμό των ενδοκοιλιακών οργάνων, θλάση του θώρακα και πολλαπλούς τραυματισμούς του θώρακα. Στις 20/8/2014, η Ιατροδικαστής Β` Τάξεως και Προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας ……, ………………, διενήργησε στο νεκροτομείο του Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας νεκροψία-νεκροτομή στο πτώμα της …………………… (θανούσας), ενώ ποσότητα αίματος και από τα όργανα της θανούσας (εγκέφαλος ρευστοποιημένος, καρδιά, πέντε τεμάχια πνευμόνων, τεμάχιο ήπατος, τεμάχιο σπληνός, τεμάχιο αριστερού νεφρού μετά επινεφριδίου, τεμάχιο δεξιού νεφρού μετά επινεφριδίου, τεμάχιο παγκρέατος και μήτρα μετά εξαρτημάτων) απεστάλησαν για τοξικολογική και ιστολογική εξέταση στο Εργαστήριο Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ακολούθως, εκδόθηκε από την ανωτέρω ιατροδικαστή το …………../20-8-2014 πιστοποιητικό θανάτου της …………………………, στο οποίο αναφέρεται ως αιτία θανάτου «απροσδιόριστη αιτία θανάτου εν αναμονή εργαστηριακών εξετάσεων», καθώς και η από 20.8.2014 βεβαίωση <διενέργειας νεκροψίας-νεκροτομής>, στην οποία αναφέρεται ότι ο θάνατος της …………………. δεν οφείλεται σε εγκληματική ενέργεια. Εξάλλου, τα αποτελέσματα της τοξικολογικής εξέτασης ήταν αρνητικά (βλ. την ……../27.11.2014 έκθεση του ως άνω Εργαστηρίου). Περαιτέρω, στην …………../12.6.2015 έκθεση ιστολογικής εξέτασης (βιολογικών υλικών …………………20/8/2014) του ίδιου Εργαστηρίου Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας αναφέρεται ότι, κατά την ιστολογική εξέταση εξετάσθηκαν, μεταξύ άλλων: α) τμήμα εγκεφάλου, στο οποίο διαπιστώθηκε νέκρωση του εγκεφαλικού παρεγχύματος, β) η μήτρα με σάλπιγγες και ωοθήκες, {η μία (ωοθήκη) παρουσία <κυστικού σχηματισμού μδ 2 εκ. με κιτρινωπό σαθρό περιεχόμενο με τρίχες>}, ενώ σημειώνεται ότι κατά την ιστοπαθολογική εξέταση <η μήτρα παρουσιάζει αιμορραγική διήθηση του μυομητρίου και των ωοθηκών άμφω>. Εξάλλου, στο πόρισμα της πιο πάνω έκθεσης ιστολογικής εξέτασης αναφέρεται ότι: «Εικόνα εγκεφαλικής νέκρωσης. Βαρείες αλλοιώσεις νεκρωτικής και αποστηματικής πνευμονίας». Μετά την αποστολή των παραπάνω εκθέσεων στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία Λάρισας, συντάχθηκε η ………./3.8.2015 ιατροδικαστική έκθεση νεκροψίας-νεκροτομής της ………………………, στην οποία αναγράφεται η 20ή/8/2014 ως ημερομηνία εκτέλεσης της από 19/8/2024 παραγγελίας (διενέργεια νεκροψίας) και στην οποία αναγράφονται επί λέξει τα εξής: <<ΝΕΚΡΟΨΙΑ: 1. Γενικά χαρακτηριστικά-Πτωματικά φαινόμενα: Πτώμα γυναικός, αρτίας σωματικής διαπλάσεως και καλής θρέψεως. Πτωματικές υποστάσεις στη ραχιαία επιφάνεια του σώματος. Οίδημα ανά σάρκας. ... Ανάπτυξη υποτυπωδών άρρενος γεννητικών οργάνων (πέους) εντός των μεγάλων χειλέων του αιδοίου (εικόνα συμβατή με κατάσταση ερμαφροδιτισμού) ... 2. Ιατροφαρμακευτικοί χειρισμοί: Περίδεσις διά ελαστικού χειρουργικού επιδέσμου θόλου κρανίου. … Ευρεία συνναφείσα πεταλοειδής χειρουργική τομή στην αριστερά μετωποβρεγματική χώρα, ως επί κρανιοεκτομής. Χειρουργική τομή εγκαρσίως φερόμενη στο κατώτερο επίπεδο της πρόσθιας τραχηλικής χώρας, ως επί τραχειοστομίας. Χειρουργικές τομές (συρραφείσες στην αριστερή πλάγια θωρακική χώρα ως επί τοποθετήσεως συστήματος παροχέτευσης θώρακα (Bullaw). … ΝΕΚΡΟΤΟΜΗ: - Κεφαλή: … παρατηρείται ευμεγέθες οστικό έλλειμμα του θόλου του κρανίου, κατ` αντιστοιχίαν της περιγραφόμενης στη νεκροψία χειρουργικής κρανιεκτομής. Μετά την (πλήρη) διάνοιξη του θόλου του κρανίου αφαιρέθη η εγκεφαλική ουσία, η οποία παρουσίαζε εκσεσημασμένα σαθρά σύσταση, εύρημα συμβατό με εκτεταμένη εγκεφαλική νέκρωση …>>. Ειδικότερα δε, στις <ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ> επί της ανωτέρω έκθεσης αναφέρεται (μεταξύ άλλων) <<α) ότι οι διαπιστούμενες, κατά τη νεκροτομή, κακώσεις σώματος συνάδουν με την αναφερόμενη πτώση εξ ύψους, β) ότι η πολλαπλότητα και βαρύτητα των ανωτέρω κακώσεων δικαιολογούν το είδος και το πλήθος των επιγενόμενων θεραπευτικών χειρισμών, γ) ότι από τις αρχικές σκελετικές κακώσεις που εμφάνιζε η θανούσα κατά τον χρόνο τελέσεως του συμβάντος, (οι κακώσεις) αυτές της σπονδυλικής στήλης (ιδίως το εκρηκτικό κάταγμα της οσφυϊκής μοίρας) κρίνονται εξαιρετικά σοβαρές, καθιστώντας ανέφικτη την οποιαδήποτε κινητοποίηση της ασθενούς προς πρόληψη των ενδονοσοκομειακών επιπλοκών (υποστατική πνευμονία, …, εγκεφαλική νέκρωση κ.ά.), τις οποίες τελικώς εμφάνισε, δ) ότι η θανούσα κατά την εισαγωγή της [ενν. στο ΤΕΠ και εν συνεχεία στο Γ.Ν.Βόλου] εμφάνιζε πολλαπλότητα κακώσεων στον θώρακα, στην κοιλία (μετά θλάσεων περιτοναϊκών οργάνων) και στη σπονδυλική στήλη, κατάσταση που από τη φύση και την πολλαπλότητα των παρατηρούμενων βλαβών καθιστά εξαρχής την πρόγνωση δυσμενέστατη, ε) ότι η παρατηρούμενη, εντέλει, πολυοργανική ανεπάρκεια και οι [ως άνω περιγραφόμενες κατά τη νεκροτομή] εκτεταμένες οργανικές αλλοιώσεις είναι απολύτως συμβατές μιας μακράς παραμονής ενός ασθενούς σε Μ.Ε.Θ. και αποτελούν τα συχνότερα ευρύματα σε θανάτους στις συνθήκες αυτές (σηψαιμία, ισχαιμία μυοκαρδίου, εγκεφαλική νέκρωση, νεκρωτικές αλλοιώσεις παρεγχυματωδών οργάνων)>>. Ως τελικό συμπέρασμα στην εν λόγω ιατροδικαστική έκθεση σημειώνεται ότι: «Η ……………………….. εμφανίζει πολλαπλές βαριές κακώσεις σώματος συμβατές με την αναφερόμενη πτώση εξ ύψους συνεπόμενης πολυοργανικής εκπτώσεως απότοκο παρατεταμένης ενδονοσοκομειακής παραμονής (Μ.Ε.Θ.)». Στη συνέχεια, η ανωτέρω ιατροδικαστική έκθεση υπ’ αριθ. πρωτ. ……/…../3.8.2015 απεστάλη και κοινοποιήθηκε στο Αστυνομικό Τμήμα …… (ως την αρμόδια Αρχή που διέταξε τη διενέργεια της νεκροψίας-νεκροτομής, σχετ. το ………………../19.8.2014 έγγραφο του Αστυνομικού Τμήματος ………), ενώ στην πρώτη εκκαλούσα χορηγήθηκαν η ανωτέρω ιατροδικαστική έκθεση και οι λοιπές εκθέσεις που τη συνοδεύουν, καθώς και οι φωτογραφίες που ελήφθησαν κατά τη διενέργεια της νεκροψίας-νεκροτομής, ύστερα από σχετική αίτηση (από 16.9.2015) και την υπ’αριθ. ………../17.9.2015 εισαγγελική παραγγελία.

 7. Επειδή, οι εκκαλούσες άσκησαν ενώπιον του Πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου την από 27-12-2017 αγωγή κατά του Ελληνικού Δημοσίου, όπως αυτή αναπτύχθηκε με το κατατεθέν στις 9.11.2021 σχετικό υπόμνημα και υποστήριξαν ότι η ………../3.8.2015 ιατροδικαστική έκθεση δεν έχει συνταχθεί σύμφωνα με τους κανόνες της ιατροδικαστικής επιστήμης και με τη δέουσα επιμέλεια, διότι, αφενός, προβαίνει σε κρίσεις σχετικά με την καταλληλότητα των χειρισμών των ιατρών του Γενικού Νοσοκομείου Βόλου κατά την νοσηλεία της αποβιώσασας συγγενούς της και, αφετέρου, εσφαλμένα χαρακτηρίζει την αποβιώσασα ως «ερμαφρόδιτη» [όρος, ο οποίος, όμως, είναι παρωχημένος και αδόκιμος (βλ. σελ. 2 της αιτιολογικής έκθεσης του ν. 4491/2017) και για αυτό ορθότερος είναι ο όρος «intersex»], γεγονός το οποίο είναι ψευδές, κατά τους ισχυρισμούς τους, αφού αυτή εμφάνιζε οίδημα έξω γεννητικών οργάνων λόγω της μη λειτουργίας των νεφρών της και της υποβολής σε δύο μόνο αιμοκαθάρσεις από τις 12 έως τις 18 Αυγούστου 2014, οπότε κατέληξε. Περαιτέρω, προέβαλαν ότι εσφαλμένα η συγγενής τους χαρακτηρίστηκε ως «καλής θρέψης» στην ως άνω ιατροδικαστική έκθεση, καθώς αυτή ήταν ιδιαιτέρως αδύνατη. Επίσης, υποστήριξαν ότι θίχτηκε η τιμή και η υπόληψη της αποβιώσασας συγγενούς τους από τις προπεριγραφείσες παράνομες ενέργειες της ιατροδικαστή …………….., κατά τη σύνταξη της ως άνω ιατροδικαστικής έκθεσης που κοινοποιήθηκε στο Αστυνομικό Τμήμα ………. και, στη συνέχεια, στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Βόλου. Ειδικότερα, ισχυρίσθηκαν ότι συνιστά προσβολή της μνήμης της θανούσας: α) η εκφορά κρίσης ότι ο θάνατός της ήταν ουσιαστικά προδιαγεγραμμένος και δεν οφείλεται σε ιατρική αμέλεια, β) η αναφορά περί μικτών βιολογικών χαρακτηριστικών φύλου (ερμαφροδιτισμού), αφού, όπως υποστηρίχθηκε επί λέξει στην αγωγή (-σελ. 9), «για τις αρχές και τις αξίες της μέσης ελληνικής οικογένειας ο χαρακτηρισμός ενός ανθρώπου ως ερμαφρόδιτου ενέχει μια ανωμαλία εκ γενετής και αποτελεί κοινωνικό στίγμα συνώνυμο της ανωμαλίας και μίας παρά φύση εκτροπής της ανθρώπινης ύπαρξης». Περαιτέρω, προέβαλαν ότι οι ως άνω ενέργειες προσέβαλαν τη μνήμη τόσο του προαποβιώσαντος πατέρα της θανούσας, διατελέσαντος εν ζωή Προέδρου Εφετών Δ.Δ., αλλά και την προσωπικότητα των ίδιων, καθώς, με την αναφορά περί μικτών βιολογικών χαρακτηριστικών φύλου της πρωτότοκης κόρης της οικογένειας, δημιουργείται η πεποίθηση σε όποιον έτυχε να λάβει γνώση της επίμαχης ιατροδικαστικής έκθεσης ότι η οικογένεια γνώριζε την ύπαρξη τέτοιου προβλήματος και δεν έπραττε τα δέοντα για να βοηθήσει το παιδί της, όπως το να υποβάλλει σε σχετική επέμβαση. Τέλος, ισχυρίσθηκαν ότι ένας μεγάλος αριθμός ατόμων ανέγνωσε τις ψευδείς, κατά τους ισχυρισμούς τους, αναφορές που περιείχε το πόρισμα της ιατροδικαστή, με αποτέλεσμα αυτό να γίνει ευρέως γνωστό στην πόλη της Λάρισας και του Βόλου και να προσβληθεί τόσο η μνήμη της αποβιώσασας συγγενούς τους όσο και η προσωπικότητα των ίδιων, με αποτέλεσμα να δικαιούνται χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, ζήτησαν δε να υποχρεωθεί το Ελληνικό Δημόσιο να τους καταβάλλει το ποσό των 34.000 ευρώ, νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής. Προς απόδειξη των ισχυρισμών τους προσκόμισαν μετ’ επικλήσεως: Α) Αντίγραφο της από 30.3.2016 ιατρικής βεβαίωσης του μαιευτήρα-γυναικολόγου Αθηνών, …………….. ότι προ διετίας και για συνολικό χρονικό διάστημα τριών ετών εξέταζε για τον τακτικό ετήσιο γυναικολογικό έλεγχο την ……………….. και εξ όσων δύναται να επαναφέρει στη μνήμη του είχε φυσιολογικά δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου και έξω γεννητικά όργανα, φυσιολογικό και λειτουργικό κόλπο και φυσιολογικά έσω γεννητικά όργανα (μήτρα και ωοθήκες). Β) φωτοαντίγραφο βιβλιαρίου υγείας παιδιού της ……………….. Γ) αντίγραφα των από 30.1.2012 και 17.1.2013 κυτταρολογικών εξετάσεων της θανούσας (τεστ Παπανικολάου). Δ) Τις νομίμως ληφθείσες, κατ’ άρθρο 185 του Κ.Δ.Δ. (βλ. την ……………../25.10.2021 έκθεση επίδοσης της σχετικής κλήσης προς το Ελληνικό Δημόσιο του Δικαστικού Επιμελητή του Εφετείου Πειραιά ………………..), …………/5.11.2021 και ………../5.11.2021 ένορκες καταθέσεις 1) του ……………….., επιμελητή ιατροδικαστή Ε.Σ.Υ., πραγματογνώμονα ιατροδικαστή Εισαγγελίας Πρωτοδικών Πειραιώς και 2) της …………………, ιατροδικαστή-πραγματογνώμονα, ενώπιον της συμβολαιογράφου Αθηνών, ………………. και της συμβολαιογράφου Ηρακλείου, ………………, αντίστοιχα, οι οποίες έχουν ταυτόσημο περιεχόμενο και σύμφωνα με τις οποίες, από την επισκόπηση της ιατροδικαστικής έκθεσης νεκροψίας-νεκροτομής της ………………, των είκοσι εννέα φωτογραφιών της νεκροψίας-νεκροτομής, της από 30.3.2016 ιατρικής βεβαίωσης του γυναικολόγου ……………. και του ιατρικού φακέλου της θανούσας από το Γ.Ν. Βόλου: i) διαπιστώθηκε οίδημα ανά σάρκας, όπως αναφέρεται και στη σχετική ιατροδικαστική έκθεση, και οίδημα μικρών και μεγάλων χειλέων του αιδοίου και κλειτορίδας και δεν διαπιστώθηκε εικόνα πέους, ii) κατά τη νεκροψία δεν διαπιστώθηκε ατροφικός μαστός ούτε έγινε ιστολογική εξέταση του μαστού, iii) δεν προκύπτει νεκροτομικός χειρισμός επί του κόλπου, ώστε να μπορεί να διαγνωστεί μη σαφής διαμόρφωση ινομυώδους σωλήνα (κόλπου), η οποία αναφέρεται στην έκθεση απόψεων της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας, iv) εσφαλμένα η ιατροδικαστής εξέλαβε ως πέος την κλειτορίδα που «φούσκωσε» λόγω του οιδήματος, v) η μήτρα και οι ωοθήκες της θανούσας ήταν φυσιολογικές, όπως προέκυψε από τη σχετική ιστολογική εξέταση, vi) η εγκεφαλική νέκρωση της θανούσας επήλθε λόγω κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης και όχι ως αποτέλεσμα κατάκλισης ή γεγονότων σχετιζόμενων με νοσηλεία στη ΜΕΘ και vii) η κρίση των χειρισμών των θεράποντων ιατρών της θανούσας δεν αποτελεί τυπικό περιεχόμενο ιατροδικαστικής έκθεσης. Ε) Τη νομίμως ληφθείσα, κατ’ άρθρο 185 του Κ.Δ.Δ. (βλ. την ως άνω έκθεση επίδοσης), ……………/5.11.2021 ένορκη κατάθεση του ………………….. ενώπιον του συμβολαιογράφου Βόλου ……………….., ότι ήταν ο τελευταίος σύντροφος της ………………………… με την οποία είχε ολοκληρωμένη ερωτική σχέση και δεν υπήρχε πάνω της κανένα ανδρικό στοιχείο, ενώ έμεινε άφωνος όταν έμαθε ότι στην ιατροδικαστική έκθεση αναφερόταν η ανάπτυξη ανδρικού γεννητικού οργάνου εντός των χειλέων του αιδοίου της, πράγμα που είναι ψευδές.

 8. Επειδή, προς αντίκρουση της κατά τα ανωτέρω αγωγής, ενώπιον του Πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου το Ελληνικό Δημόσιο με την …………/11.11.2020 έκθεση απόψεών του (κατ’ άρθρο 129 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας) και το νομίμως κατατεθέν στις 16.11.2021 υπόμνημά του, προέβαλε ότι επί προσβολής της προσωπικότητας κατ’ άρθρα 57 και 59 του ΑΚ, για την αξίωση αποζημίωσης απαιτείται η προσβολή να είναι παράνομη και υπαίτια, ενώ από κανένα στοιχείο δεν αποδείχθηκε δόλος ή αμέλεια στο πρόσωπο της ιατροδικαστή που διενήργησε την επίμαχη νεκροψία-νεκροτομή. Ειδικότερα, υποστήριξε α) ότι στην ιατροδικαστική έκθεση δεν αναφέρονται αξιολογικές κρίσεις, δυνάμενες να προσβάλλουν τη μνήμη της θανούσας, αλλά απλές διαπιστώσεις ιατρικής φύσης, ενώ οι ειδικές παρατηρήσεις που περιλαμβάνονται σ’αυτήν δεν είναι αξιολογικές κρίσεις υπέρ των ιατρών αλλά αντικειμενικές διαπιστώσεις, που συναρτώνται με τα ερωτήματα που υποβλήθηκαν από την εντολοδότρια αστυνομική αρχή-Α.Τ…………., β) ότι ουδέποτε αποτέλεσε αντικείμενο της ιατροδικαστικής έκθεσης το εάν έγιναν λάθη κατά τη νοσηλεία της θανούσας στη ΜΕΘ που επιδείνωσαν την κατάστασή της, καθώς αντικείμενο αυτής ήταν η απάντηση των συγκεκριμένων ερωτημάτων της εντολοδότριας αρχής, γ) ότι νομίμως δεν σχολιάστηκε στην ιατροδικαστική έκθεση η εγκεφαλική αιμορραγία της θανούσας, διότι κατά τη νεκροτομή στην κεφαλή δεν βρέθηκε οίδημα, ούτε αιμορραγία και αιμάτωμα, όπως επιβεβαιώθηκε και από την ιστολογική εξέταση. Περαιτέρω δε, προέβαλε ότι κατά τη νεκροψία, η ιατροδικαστής παρατήρησε το <υποτυπώδες πέος> και διαπίστωσε με μακροσκοπική εξέταση, ψηλάφηση και ανύψωση αυτού ότι εμφάνιζε ρυτίδωση, η οποία δεν εμφανίζεται σε περίπτωση οιδήματος, και ότι, πλην της έκφυσής του, δεν εφαπτόταν σε άλλο σημείο με το εφηβαίο της θανούσας, ενώ η γύρω περιοχή δεν ήταν οιδηματώδης, με αποτέλεσμα να παραμένει αδύνατη η απόδοση αυτού του ευρήματος σε <οίδημα των χειλέων του αιδοίου>. Εξάλλου, κατά τα εκτεθέντα στην ως άνω έκθεση απόψεων, οίδημα ανά σάρκας παρατηρήθηκε μόνο στα σημεία των ιατροφαρμακευτικών χειρισμών και η περιοχή γύρω από τα γεννητικά όργανα της θανούσας, η οπίσθια περιοχή του σώματός της και οι σφύρες της δεν φέρουν ίχνη οιδήματος, ενώ το ανωτέρω εύρημα επιβεβαιώνεται από σχετικές φωτογραφίες του σημείου αυτού, της περιοχής του στήθους της θανούσας, όπου παρατηρείται σχεδόν απουσία μαζικού αδένα και του ινομυώδη διατατού σωλήνα (κόλπου), ο οποίος δεν είναι σαφώς διορθωμένος. Επίσης, προβάλλεται ότι ο χαρακτηρισμός της θανούσας ως «καλής θρέψης» επιβεβαιώνεται από τις φωτογραφίες της θανούσας κατά τη νεκροψία-νεκροτομή, εφόσον δεν παρατηρήθηκε απουσία υποδόριου λίπους και μυϊκής μάζας και το δέρμα της δεν ήταν ρυτιδωμένο και χαλαρό, ενώ τα οστά της δεν προεξείχαν των μυών. Ακόμη, υποστήριξε ότι η επίμαχη ιατροδικαστική έκθεση κοινοποιήθηκε μόνο στην εντολοδότρια αρχή και η τυχόν ανάγνωση αυτής από ευρύ κύκλο προσώπων δεν μπορεί να αποδοθεί σε ευθύνη της ιατροδικαστικής υπηρεσίας. Εξάλλου, στον διοικητικό φάκελο που διαβιβάσθηκε κατ΄άρθρο 149 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας από την Ιατροδικαστική Υπηρεσία προς το Πρωτοβάθμιο Δικαστήριο περιλαμβάνονται όλες οι φωτογραφίες που λήφθηκαν κατά τη νεκροψία-νεκροτομή της θανούσας. Μεταξύ των εν λόγω φωτογραφιών προσκομίσθηκαν σε εκτύπωση: α) η 3-23 φωτογραφία, με σημείωση επ’ αυτής ότι «Δεν υπάρχει οίδημα σώματος και η θρέψη του σώματος είναι κανονική καθότι δεν παρατηρείται εισοχή μεσοπλεύριων διαστημάτων και παρατηρείται υποδόριο λίπος», β) η 6-23 φωτογραφία, με σημείωση επ’ αυτής ότι «Δεν εμφανίζεται οίδημα σφυρών [αστραγάλων] - δεν υπάρχει πουθενά [οίδημα] ούτε στο σώμα, ούτε στα άκρα, ούτε στην περιγεννητική και περιπρωκτική χώρα (συνδυασμός με άλλες φωτογραφίες)», γ) η 11-23 φωτογραφία, με σημείωση επ’ αυτής ότι (απεικονίζεται) «Πρόσθιο αριστερό θωρακικό τοίχωμα με μαστική θηλή επίπεδη και ατροφικό μαζικό αδένα …» , δ) η 16-23 φωτογραφία, με σημείωση επ’ αυτής ότι (απεικονίζεται) «πρόδρομος του κόλπου με μη εμφάνιση οιδήματος και με μη σαφή διαμόρφωση ινομυώδους διατατού σωλήνα, …», ε) η 14-23 φωτογραφία (των γεννητικών οργάνων της θανούσας), με σημείωση επ’ αυτής ότι (απεικονίζεται) «Υποτυπώδες ανδρικό μόριο με χαρακτηριστική ρυτίδωση δέρματος. Δεν αντιστοιχεί σε οίδημα καθότι δεν εμφανίζει τα χαρακτηριστικά σημεία του οιδήματος όπως διόγκωση (πρήξιμο) με τεντωμένο γυαλιστερό δέρμα - ερυθρότητα και δεν άφησε εντύπωμα στο δέρμα μετά την εφαρμογή πίεσης για μερικά δευτερόλεπτα. Επίσης χαρακτηριστικά δεν υπάρχει οίδημα στην γύρω περιοχή», και στ) η 19-23 φωτογραφία, στην οποία σημειώνεται: «περιπρωκτική χώρα χωρίς οίδημα», ενώ όπως προεκτέθηκε σε κάθε εκτυπωμένη φωτογραφία η Ιατροδικαστική Υπηρεσία επεξηγεί το τι απεικονίζεται και το τί προκύπτει από την επισκόπηση μίας εκάστης των ανωτέρω φωτογραφιών.

 9. Επειδή, η κατά τα ανωτέρω αγωγή των εκκαλουσών απορρίφθηκε με την εκκαλούμενη απόφαση, με το σκεπτικό ότι κατά τη σύνταξη της ………../3.8.2015 ιατροδικαστικής έκθεσης νεκροψίας-νεκροτομής, δεν στοιχειοθετείται παράνομη πράξη εκ μέρους των οργάνων της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας, αλλά αντίθετα αυτή συντάχθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3772/2009 και της Σύστασης Νο R(99)3/1999 της Επιτροπής των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, δεδομένου ότι η Προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας κατά τη σύνταξη της ……………/3.8.2015 ιατροδικαστικής έκθεσης νεκροψίας-νεκροτομής, ανταποκρινόμενη στο υπηρεσιακό της καθήκον και στην υποχρέωσή της να απαντήσει σύμφωνα με τη …………./19.8.2014 παραγγελία του Α.Τ. ………, περιέγραψε τα χαρακτηριστικά του σώματος της θανούσας, μεταξύ των οποίων την κατάσταση των γεννητικών της οργάνων, με αναφορά και σε άλλα στοιχεία ιατρικής φύσεως σύμφωνα και με την πιο πάνω Σύσταση. Περαιτέρω, με την εκκαλούμενη κρίθηκε και ότι η αναφορά ενός ανατομικού χαρακτηριστικού της θανούσας στην ιατροδικαστική έκθεση νεκροψίας-νεκροτομής, κατά την άσκηση του νομίμου καθήκοντος της ιατροδικαστή, ουδεμία μομφή περιέχει για το ήθος και την προσωπική αξία της θανούσας και ούτε αμφισβητήθηκε η ταυτότητά της ως γυναικείου φύλου, ενώ η επίμαχη ιατροδικαστική έκθεση διαβιβάστηκε μόνο στις αρμόδιες αρχές, ήτοι στο Α.Τ. ………. αρχικά και, στη συνέχεια, στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Βόλου (που διέταξαν την διενέργεια της νεκροψίας), χωρίς να παραβιαστεί το υπηρεσιακό απόρρητο επί της ιατροδικαστικής έκθεσης από τα όργανα της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας.

 10. Επειδή, ενόψει των ισχυρισμών που προβάλλονται με την κρινόμενη έφεση και οι οποίοι κατ’ ουσίαν συνιστούν επανάληψη των όσων προβλήθηκαν με την αγωγή των εκκαλουσών ενώπιον του Πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου, το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη: Α) Ότι κατά τη σύνταξη της …………/3.8.2015 ιατροδικαστικής έκθεσης νεκροψίας-νεκροτομής, η Προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας περιέγραψε αποκλειστικά και μόνο την κατάσταση του πτώματος της θανούσας με αναλυτική παράθεση όλων των χαρακτηριστικών, όπως αυτά διαπιστώθηκαν κατά τον χρόνο διενέργειας της νεκροψίας-νεκροτομής στις 20-8-2014 και ύστερα από την μεταφορά της θανούσας στις 19-8-2014 από το Γενικό Νοσοκομείο Βόλου στο οποίο η θανούσα είχε διακομισθεί στις 8/7/2014 μετά από πτώση της από μεγάλο ύψος (4ος όροφος) και τελικώς απεβίωσε στις 18/8/2014 λόγω των πολλαπλών βαριών κακώσεων του σώματός της που προκλήθηκαν εξαιτίας της πτώσης. Β) Ότι η Προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας υπείχε εκ του νόμου υποχρέωση να παραθέσει τα χαρακτηριστικά επί του πτώματος της θανούσας, όπως αυτά εμφανίζονταν κατά τον χρόνο της νεκροψίας (20/8/2014), και μεταξύ αυτών και επί των γεννητικών της οργάνων με αντίστοιχη αναγραφή στην επίμαχη ιατροδικαστική έκθεση (βλ. σχετ. τις περιληφθείσες στο διοικητικό φάκελο φωτογραφίες στις οποίες η Ιατροδικαστική Υπηρεσία επεξηγεί το τι απεικονίζεται και το τί προκύπτει από την επισκόπηση μίας εκάστης των ανωτέρω φωτογραφιών). Γ) Ότι οι εκκαλούσες αλυσιτελώς ισχυρίζονται, όπως και πρωτοδίκως, ότι η εικόνα των γεννητικών οργάνων της θανούσας οφειλόταν σε οίδημα της ανατομίας τους και όχι σε κατάσταση ερμαφροδιτισμού αυτών, καθόσον στην ιατροδικαστική έκθεση δεν γίνεται καν μνεία για το πώς προκλήθηκε το πιο πάνω χαρακτηριστικό των γεννητικών οργάνων της θανούσας, όπως τούτο διαπιστώθηκε κατά τον κρίσιμο χρόνο διενέργειας της νεκροψίας. Υπό τα δεδομένα αυτά, το Δικαστήριο κρίνει ότι κατά τη σύνταξη της …………/3.8.2015 ιατροδικαστικής έκθεσης νεκροψίας-νεκροτομής στις 20/8/2014, δεν στοιχειοθετείται παράνομη πράξη εκ μέρους των οργάνων της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας, ενώ αντιθέτως η σύνταξη του περιεχομένου της έλαβε χώρα σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3772/2009 και της Σύστασης Νο R(99)3/1999 της Επιτροπής των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Και τούτο, διότι η αναφορά επί της ανωτέρω ιατροδικαστικής έκθεσης ενός ανατομικού χαρακτηριστικού της θανούσας, δηλ. του ευρήματος <υποτυπώδους πέους>, ακόμη και εσφαλμένως, δεν καθίσταται ικανή εξ αντικειμένου από μόνη της να προσβάλλει την εν ζωή τιμή και αξιοπρέπεια της θανούσας και, πλέον, τη μνήμη της, διότι η αναφορά ενός ανατομικού χαρακτηριστικού της θανούσας σε ιατροδικαστικό έγγραφο, κατά την άσκηση του νομίμου καθήκοντος της ιατροδικαστή, ουδεμία μομφή περιέχει για το ήθος και την προσωπική αξία αυτής αλλά ούτε αμφισβητεί την ταυτότητα φύλου της, καθώς σημειώνεται στο έγγραφο ως γυναίκα, ενώ ουδόλως συσχετίζεται το εύρημα τούτο με την πτώση της θανούσας από το μπαλκόνι του διαμερίσματος όπου διέμενε, πολλώ δε μάλλον δεν γίνεται καμία αναφορά στην αιτία της πτώσης της. Εξάλλου, η επίμαχη ιατροδικαστική έκθεση διαβιβάστηκε υποχρεωτικώς μόνο στις αρμόδιες αρχές, ήτοι στο Α.Τ. ………. και εν συνεχεία στην Εισαγγελία Βόλου και ως εκ τούτου ουδεμία υπήρξε παραβίαση του απορρήτου αυτής από τα όργανα της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας. Κατά συνέπεια, δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ και των άρθρων 57 και 59 ΑΚ, όπως νομίμως και ορθώς κρίθηκε και με την εκκαλούμενη απόφαση, όσα δε προβάλλονται περί του αντιθέτου με την κρινόμενη έφεση πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμα.

 11. Επειδή, περαιτέρω, ενόψει του ότι α) στην επίμαχη ιατροδικαστική έκθεση δεν περιλαμβάνεται κρίση περί της ορθότητας των χειρισμών των θεραπόντων ιατρών του Γενικού Νοσοκομείου Βόλου, αντιθέτως δε η αρμόδια ιατροδικαστής αποφαίνεται ότι οι θεραπευτικοί χειρισμοί (ενδεικτικά: κρανιεκτομή, τραχειοστομία, χειρουργικές τομές στην αριστερή πλάγια θωρακική χώρα) κατά τη νοσηλεία της θανούσας αιτιολογούνται λόγω των κακώσεων που υπέστη η θανούσα εξαιτίας της πτώσης της, ερώτημα στο οποίο ήταν υποχρεωμένη να απαντήσει σύμφωνα με την ……………./19.8.2014 παραγγελία του Α.Τ. …………, καθώς, αν παρατηρούσε ιατρική ενέργεια η οποία δεν ήταν δικαιολογημένη, όφειλε να την αναφέρει, και β) ανεξαρτήτως του αν η παράλειψη αναφοράς στην ιατροδικαστική έκθεση για την κρανιοεγκεφαλική κάκωση που υπέστη κατά την πτώση της η θανούσα συνιστά παράνομη ενέργεια που προσβάλλει την προσωπικότητα των εναγουσών ή της θανούσας, η αιτία θανάτου της …….. ………….. συνάδει τόσο με το ενημερωτικό σημείωμα όσο και με την παραγγελία του Α.Τ. ……….. (σχετ. το ………………/19.8.2014 έγγραφο του Αστυνομικού Τμήματος …………. όπου ρητώς αναγράφεται και η σημείωση περί «βαριάς κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης»), ενώ οι εκκαλούσες δεν επικαλούνται αν άσκησαν αγωγή ή ποινική δίωξη κατά των ιατρών του Γενικού Νοσοκομείου Βόλου για ιατρική αμέλεια, το Δικαστήριο κρίνει ότι οι ισχυρισμοί περί σφάλματος της ιατροδικαστή λόγω μη αναφοράς της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης στην επίμαχη έκθεση είναι απορριπτέοι ως αλυσιτελώς προβαλλόμενοι. Εξάλλου, λόγω της κρανιεκτομής στην οποία είχε υποβληθεί η θανούσα και εξαιτίας της εγκεφαλικής νέκρωσης, δεν μπορούσε να διαπιστωθεί κατά τη νεκροψία-νεκροτομή η κρανιοεγκεφαλική κάκωση την οποία είχε αυτή υποστεί πλέον του ενός μηνός από τον θάνατό της, όπως νομίμως και ορθώς κρίθηκε και με την εκκαλούμενη απόφαση, όσα δε προβάλλονται περί του αντιθέτου με την κρινόμενη έφεση πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμα.

 12. Επειδή, περαιτέρω, οι αιτιάσεις κατά της έκθεσης απόψεων της Διοίκησης και των όσων διαλαμβάνονται στο περιεχόμενό της, όπως και κατά του υπομνήματος του εφεσίβλητου Ελληνικού Δημοσίου ενώπιον του Πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου , προβάλλονται αλυσιτελώς με την κρινόμενη έφεση, δεδομένου ότι η κατ’ άρθρο 129 παρ. 1 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας έκθεση απόψεων υποβάλλεται με τα στοιχεία του κατ’ άρθρο 149 του ίδιου Κώδικα διοικητικού φακέλου, όπως και το σχετικό υπόμνημα, προς απόκρουση του ασκηθέντος ενδίκου βοηθήματος ή μέσου και δεν καλύπτει ούτε θεραπεύει τυχόν πλημμέλειες των ενεργειών των οργάνων της Διοίκησης.

 13. Επειδή, εξάλλου, σύμφωνα με το Ψήφισμα 2191/2017 «για την προώθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την κατάργηση των διακρίσεων των intersex ανθρώπων» της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (βλ. το κείμενο στην αγγλική γλώσσα στην ιστοσελίδα http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.aspfileid=24232& lang=en και μετάφραση αυτού στην ιστοσελίδα http://elawyer.blogspot.com/2017/10/h-21912017-intersex.html) «Οι intersex άνθρωποι γεννιούνται με βιολογικά χαρακτηριστικά φύλου που δεν εναρμονίζονται με τις κοινωνικές νόρμες ή τους ιατρικούς ορισμούς που καθιστούν ένα πρόσωπο άρρεν ή θήλυ. Ορισμένες φορές, η κατάσταση ενός προσώπου ως intersex εντοπίζεται κατά την γέννηση. Ορισμένες φορές προκύπτει αργότερα στην ζωή του, ιδίως κατά την διάρκεια της εφηβείας. Παρά την ευρεία ποικιλία των σχετικών περιπτώσεων, οι intersex άνθρωποι είναι σωματικά υγιείς. ... Υπό το φως των ανωτέρω ... η Συνέλευση καλεί τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης: 7.1. όσον αφορά την αποτελεσματική προστασία του δικαιώματος των παιδιών επί της σωματικής ακεραιότητας και του σωματικού αυτοκαθορισμού και την ενδυνάμωση των intersex ανθρώπων σχετικά με τα δικαιώματα αυτά: 7.1.1. να απαγορευθούν οι μη αναγκαίες ιατρικές χειρουργικές επεμβάσεις "κανονικοποίησης" του φύλου, η στείρωση και άλλες θεραπείες που εφαρμόζονται στα intersex παιδιά χωρίς την συγκατάθεσή τους κατόπιν προηγούμενης ενημέρωσής τους 7.1.2. ... 7.1.6. να εκπαιδευτούν κατάλληλα και με τις σύγχρονες αντιλήψεις όλοι οι επαγγελματίες υγείας, οι ψυχολόγοι και οι υπόλοιποι ενδιαφερόμενοι, ως προς το καθαρό μήνυμα ότι τα σώματα των intersex είναι στοιχεία της φυσικής βιοποικιλότητας ως προς την ανάπτυξη του φύλου και ότι δεν χρειάζονται τροποποιητικές επεμβάσεις ως τέτοια ...». Τέλος, στο άρθρο 43 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας ορίζεται ότι: «1. Τα δικόγραφα και τα υπομνήματα πρέπει να είναι διατυπωμένα ευπρεπώς. 2. Το δικαστήριο, ύστερα από αίτηση διαδίκου ή και αυτεπαγγέλτως, μπορεί, με την απόφασή του, να διατάξει τη διαγραφή ανάρμοστων φράσεων από δικόγραφο ή υπόμνημα». Εν προκειμένω, στο δικόγραφο της ασκηθείσας αγωγής ενώπιον του Πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου αναφέρονται τα εξής: α) σελ. 9: «Για τις αρχές και τις αξίες της μέσης ελληνικής αστικής οικογένειας ο χαρακτηρισμός ενός ανθρώπου ως ερμαφρόδιτου ενέχει μια ανωμαλία εκ γενετής και αποτελεί κοινωνικό στίγμα συνώνυμο της ανωμαλίας και μίας παρά φύση εκτροπής της ανθρώπινης ύπαρξης», β) σελ. 10: «ο οποίος παρουσιάζεται πως γνώριζε τη βιολογική αυτή παρεκτροπή της κόρης του», γ) σελ. 11: «το χαρακτηρισμό του ερμαφροδιτισμού με τις επιπτώσεις που έχει μία τέτοια βιολογική ανωμαλία στην ψυχοπνευματική σταθερότητα του “αφύσικου” αυτού ανθρώπου», «η “ερμαφρόδιτη-διαταραγμένη” ………..», «αφού ήταν παρεκτροπή της φύσης» και δ) σελ. 12: «μία οικογένεια με μυστικά και ανωμαλίες». Οι φράσεις αυτές δεν είναι αναγκαίες, κατά την κρίση του Δικαστηρίου, για την υπεράσπιση των ισχυρισμών που προέβαλαν οι εκκαλούσες με την ασκηθείσα αγωγή τους ενώπιον του Πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου, και εξέρχονται των ορίων που επιβάλλει η τήρηση του μέτρου στη διατύπωση του δικανικού λόγου κατά τη σύνταξη των δικογράφων, διότι προσβάλλουν συλλήβδην τα intersex άτομα, κατά παράβαση του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος, και έρχονται σε αντίθεση με όσα έχει δεχτεί η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης στο προαναφερθέν ψήφισμα 2191/2017, αλλά επιπλέον συνιστούν προσβολή και για την ίδια την θανούσα όπως και για την οικογένειά της. Ως εκ τούτου, νομίμως και ορθώς με την εκκαλούμενη απόφαση διατάχθηκε αυτεπαγγέλτως η διαγραφή των πιο πάνω φράσεων από το δικόγραφο της αγωγής, κατ΄ εφαρμογή του άρθρου 43 του ΚΔΔ, απορριπτομένου ως αβασίμου του περί του αντιθέτου λόγου έφεσης.

 14. Επειδή, κατ’ ακολουθίαν , πρέπει η κρινόμενη έφεση να απορριφθεί και να καταπέσει υπέρ του Δημοσίου το καταβληθέν παράβολο, ενώ κατ΄εκτίμηση των περιστάσεων να συμψηφισθούν τα δικαστικά έξοδα μεταξύ των διαδίκων.

 ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ

 Απορρίπτει την έφεση.

 Διατάσσει την κατάπτωση υπέρ του Δημοσίου του καταβληθέντος παραβόλου έφεσης.

 Συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα μεταξύ των διαδίκων.

 Κρίθηκε, αποφασίσθηκε και εκδόθηκε στη Λάρισα στις 31/10/2024.


Η ΔΙΚΑΣΤΗΣ                          Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ



 
 

Έκθεση - ΣΟΚ του Συνηγόρου του Πολίτη για την αστυνομική βία και αυθαιρεσία

 

 

Έκθεση - ΣΟΚ του Συνηγόρου του Πολίτη για την αστυνομική βία και αυθαιρεσία

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας:
Ετήσια Έκθεση 2024

 
Η Ετήσια Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη για το έτος 2024, στο πλαίσιο της ειδικής
αρμοδιότητάς του ως Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας (ΕΜΗΔΙΠΑ),
εστιάζει σε ομάδες υποθέσεων ή και αυτοτελή περιστατικά που απασχόλησαν την κοινή γνώμη.
Ειδική αναφορά γίνεται σε υποθέσεις προσβολής της ζωής, ιδίως σε καθεστώς προσωρινού ή
μη εγκλεισμού ή στέρησης της ελευθερίας, για τις οποίες υπήρξε αξιοσημείωτη αύξηση εντός
του 2024.
Συνολικά, ο Συνήγορος του Πολίτη, δέχθηκε κατά τη διάρκεια του 2024 178 υποθέσεις
αρμοδιότητας ΕΜΗΔΙΠΑ, αριθμός που παρουσιάζει μείωση κατά 5,3%, σε σύγκριση με το 2023.
Λίγο περισσότερες από το 75% του συνόλου, και συγκεκριμένα 133 αναφορές, προωθήθηκαν
το περασμένο έτος από την ΕΛ.ΑΣ, η οποία συνεχίζει να διαβιβάζει συστηματικά διοικητικές
έρευνες στην Ανεξάρτητη Αρχή. Από την άλλη πλευρά, 5 υποθέσεις, που αντιστοιχούν στο 2,9%
του συνόλου των εισερχόμενων αναφορών, διαβιβάσθηκαν στον Εθνικό Μηχανισμό από το
Λιμενικό Σώμα, σημειώνοντας μείωση από πέρυσι, όταν και είχαν διαβιβασθεί 9 αναφορές που
αντιστοιχούσαν στο 4,8% του συνόλου. Ως προς το ποσοστό αναφορών που υποβάλλονται από
τους πολίτες, ο Συνήγορος του Πολίτη αξιολογεί θετικά το γεγονός, ότι αυτό παραμένει σταθερό,
και μάλιστα με μικρή αύξηση, καταδεικνύοντας την εμπιστοσύνη των φερόμενων θυμάτων
αυθαιρεσίας στην Ανεξάρτητη Αρχή. Συγκεκριμένα, εντός του 2024, το 21% του συνόλου των
αναφορών, υποβλήθηκαν από πολίτες.
Σε 7 από τις 10 υποθέσεις που επεξεργάστηκε και αξιολόγησε ο ΕΜΗΔΙΠΑ, διατύπωσε
επιφυλάξεις για τη πληρότητα της διενεργηθείσας έρευνας και προέβη σε συγκεκριμένες
παρατηρήσεις και συστάσεις, σε 1 στις 10 ανέπεμψε το πόρισμα του εσωτερικού ελέγχου για
συμπλήρωση και/ή επαναξιολόγηση αποδεικτικού υλικού, ενώ μόλις σε 1 στις 10 διαπίστωσε
πληρότητα στον διενεργηθέντα έλεγχο.
Το σύνολο των υποθέσεων που ο Συνήγορος είχε αναπέμψει κατά νόμο στον αρμόδιο Υπουργό,
λόγω απόκλισης του πορίσματος της εσωτερικής διοικητικής έρευνας με τις επισημάνσεις της
Αρχής, αρχειοθετήθηκε, γεγονός που προκαλεί εντονότατο προβληματισμό.
Εντός του 2024 ο Συνήγορος του Πολίτη έκρινε επιβεβλημένη τη διεξαγωγή μίας ίδιας έρευνας,
για περιστατικό θανάτου κρατουμένου αλλοδαπού, την 21.09.2024, σε Α.Τ. της Αθήνας. Η
έρευνα βρίσκεται στο στάδιο συλλογής και επεξεργασίας του αποδεικτικού υλικού.
Οι καταγγελίες για επαναπροώθηση αλλοδαπών με εμπλοκή στελεχών των σωμάτων
ασφαλείας συνεχίστηκαν και κατά το 2024. Για δεύτερη κατά σειρά χρονιά, οι καταγγελίες για
φερόμενες επαναπροωθήσεις στα θαλάσσια σύνορα υπερέβησαν εκείνων στα χερσαία. Το
σύνολο των συστημικών προβλημάτων των διοικητικών ερευνών για επαναπροωθήσεις
αναδείχθηκαν στην παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη ενώπιον του Ε.Δ.Δ.Α., κατόπιν
πρόσκλησης του ίδιου του Δικαστηρίου. Η εκδοθείσα καταδικαστική απόφαση A.R.E. κατά
Ελλάδας σηματοδοτεί μία νέα σελίδα για την ουσιαστική διερεύνηση των καταγγελιών
επαναπροώθησης, καθώς αναγνωρίζει όχι μόνο τον συστηματικό χαρακτήρα της πρακτικής
επαναπροωθήσεων αλλά και τον καταλυτικό ελεγκτικό ρόλο του Συνηγόρου του Πολίτη στην
ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας.
Η ολοκλήρωση της συλλογής του υλικού και της επιμέλειας της παρούσας έκθεσης συνέπεσε
και με την ολοκλήρωση του πορίσματος της αυτεπάγγελτης έρευνας του Μηχανισμού για το
τραγικό ναυάγιο της Πύλου. Το πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής διαβιβάσθηκε την 03/02/2025
στον Υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για την εκ μέρους του άσκηση πειθαρχικής
δικαιοδοσίας, και παράλληλα στην αρμόδια Εισαγγελική Αρχή του Ναυτοδικείου Πειραιά, για την
αξιολόγηση της αντικειμενικής και υποκειμενικής υπόστασης των σχετικών ποινικών
αδικημάτων. Μάλιστα, η ανακοίνωση της ολοκλήρωσης της έρευνας προκάλεσε άμεσα, σχεδόν
ακαριαία την αντίδραση του αρμόδιου Υπουργείου και της Κυβέρνησης, με δημόσιες δηλώσεις
και δελτία Τύπου που επιχειρούσαν να αμφισβητήσουν τη πληρότητα και εγκυρότητα του
πορίσματος της Αρχής, την ίδια την αρμοδιότητα του Συνηγόρου αλλά και την νομιμοποίησή
του. Και ενώ έκτοτε η ποινική δικαιοσύνη, στο πλαίσιο συμπληρωματικής προκαταρκτικής
εξέτασης, διεύρυνε το αρχικό κατηγορητήριο και τον κύκλο των υπόπτων, η πολιτική ηγεσία του
αρμόδιου Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής εξακολουθεί να απέχει από την
άσκηση των πειθαρχικών της καθηκόντων, ακολουθώντας πρακτικές που εύλογα
χαρακτηρίζονται παρελκυστικές.

Eτήσια Έκθεση 2024
Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης
Περιστατικών Αυθαιρεσίας

Eτήσια Έκθεση 2024
Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης
Περιστατικών Αυθαιρεσίας
Η παρούσα Ετήσια Έκθεση αποτελεί προϊόν επεξεργασίας υλικού, το οποίο
προέκυψε από την εργασία της ομάδας του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης
Περιστατικών Αυθαιρεσίας του Συνηγόρου του Πολίτη, υπό την εποπτεία του
Συνηγόρου Ανδρέα Ι. Ποττάκη.
Ομάδα Εθνικού Μηχανισμού: Βίκυ Βασιλαντωνοπούλου, Σέργιος Δρόσος,
Ζωή Καραμήτρου, Μαρία Λιαδή, Άννα Λύτρα,
Έλενα Μάρκου, Μαρία Μαυρογένη,
Κατερίνα Παπανικολάου, Χρύσα Χατζή
Σύνταξη και Επιμέλεια έκθεσης: Έλενα Μάρκου, Σέργιος Δρόσος
Συντονισμός έκδοσης: Τμήμα Bιβλιοθήκης, Αρχείου και Εκδόσεων
Σχεδιασμός, σελιδοποίηση: Δάφνη Μπέη
Επιτρέπεται η δωρεάν αναπαραγωγή του κειμένου αυτής της έκδοσης σε
οποιαδήποτε μορφή ή μέσο, υπό την προϋπόθεση ότι αναπαράγεται με τρόπο
ακριβή και μη παραπλανητικό.
Είναι απαραίτητη η αναφορά στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας
του Συνηγόρου του Πολίτη και στον τίτλο έκδοσης. Σε περίπτωση που
περιλαμβάνεται υλικό τρίτων, πρέπει να ζητηθεί η άδεια από τον αντίστοιχο
κάτοχο των πνευματικών δικαιωμάτων.
Για ερωτήματα σχετικά με την έκθεση, παρακαλώ επικοινωνήστε στο press@
synigoros.gr

Περιεχόμενα
Εισαγωγή 7
1.Η αρμοδιότητα της Ανεξάρτητης Αρχής ως Εθνικού Μηχανισμού
Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας 13
2.Στατιστική Αποτίμηση 19
3.Εκτιμήσεις κατά το 2024 29
3.1. Γενικά Συμπεράσματα 31
3.2. Η προσβολή της ζωής κατά την αστυνομική δράση και
η πειθαρχική διερεύνηση 51
3.2.1. Το εγγυητικό πλαίσιο 52
3.2.2. Η διερεύνηση των υποθέσεων από τον Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α. 55
4.Ο παρεμβατικός ρόλος του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α. 95
4.1. Αποφάσεις ιδίας έρευνας 97
4.1.1. Ίδια έρευνα για το ναυάγιο της Πύλου 97
4.1.2. Διερεύνηση συνθηκών θανάτου αλλοδαπού κρατούμενου
σε Α.Τ 101
4.2. Παραπομπή στον Υπουργό της μη αιτιολογημένης απόκλισης
από το πόρισμα του Εθνικού Μηχανισμού 103
4.3. Διερεύνηση υποθέσεων παράνομων επαναπροωθήσεων 106
5. Συνήθη διαδικαστικά ζητήματα κατά την πειθαρχική διερεύνηση 111
5.1. Ως προς τη συλλογή και αξιολόγηση αποδεικτικού υλικού 113
5.1.1. Μάρτυρες και μαρτυρικές καταθέσεις 117
5.1.2. Οπτικοακουστικό και φωτογραφικό υλικό 149
5.1.3. Ιατροδικαστικές εκθέσεις και γνωματεύσεις 168
5.1.4. Εκθέσεις πραγματογνωμοσύνης και άλλα τεχνικά έγγραφα 182
5.2. Ως προς τη διαδικασία της έρευνας 189
5.2.1. Αυτοτέλεια πειθαρχικής δίκης από την ποινική 189
5.2.2. Διασφάλιση της αμεροληψίας 201
5.2.3. Διερεύνηση ρατσιστικού κινήτρου και διακριτικής
μεταχείρισης 216
5.2.4. Παραβίαση υποχρέωσης αναστολής απόφασης
έως το πόρισμα του Συνηγόρου 232
6.Ο Συνήγορος του Πολίτη στο Ε.Δ.Δ.Α. 237
7. Συνεργασία του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α. με διεθνείς φορείς και
άλλες δραστηριότητες 245
8.Νομοθετικές Εξελίξεις και Προτάσεις 249
Συντομογραφίες 263

Η ανάθεση στην ανεξάρτητη αρχή της ειδικής αρμοδιότητας διερεύνησης
περιστατικών αυθαιρεσίας στα σώματα ασφαλείας αποσκοπεί στην
ενίσχυση της λογοδοσίας και της διαφάνειας. Καθώς σε ένα κράτος δικαίου,
σε μία φιλελεύθερη πολιτεία και κοινωνία, αναγνωρίζεται στα σώματα
ασφαλείας το προνόμιο της εξουσίας λήψης δεσμευτικών μέτρων και άσκησης
βίας, είναι κρίσιμο η εξουσία αυτή να ασκείται στο απολύτως αναγκαίο
και αναλογικό μέτρο και να υπόκειται σε ενδελεχή, ουσιαστικό και διαρκή
έλεγχο, με κυρώσεις, ποινικές και πειθαρχικές, ανάλογες της βαρύτητας της
αυθαίρετης ή καταχρηστικής άσκησής της. Διαφορετικά, διαρρηγνύεται η
σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των σωμάτων ασφαλείας και της κοινωνίας,
απονομιμοποιείται ο ρόλος τους και επιτείνεται η ανασφάλεια των πολιτών.
Και η παρούσα έκθεση, για το έτος 2024, ακολουθεί τη διάρθρωση των
αντίστοιχων εκθέσεων των προηγούμενων ετών, προκειμένου να διευκολύνει
στη συγκριτική και συστηματική επισκόπηση του βαθμού συμμόρφωσης των
εσωτερικών πειθαρχικών οργάνων προς τις συστάσεις και επισημάνσεις του
Μηχανισμού του Συνηγόρου. Παράλληλα, αποσκοπώντας στην ενίσχυση της
διαφάνειας, η έκθεση εστιάζει και για το 2024 σε ομάδες υποθέσεων ή και
αυτοτελή περιστατικά που απασχόλησαν τη κοινή γνώμη. Ειδική αναφορά
γίνεται σε υποθέσεις προσβολής της ζωής, ιδίως σε καθεστώς προσωρινού ή
μη εγκλεισμού ή στέρησης της ελευθερίας, για τις οποίες υπήρξε αξιοσημείωτη
αύξηση εντός του 2024.
Από τη στατιστική αποτίμηση των υποθέσεων του 2024 προκύπτει, εκ νέου,
η σταθερή αύξηση των καταγγελιών από πολίτες περιστατικών αυθαιρεσίας
στελεχών των σωμάτων ασφαλείας. Αποτελεί για την ανεξάρτητη αρχή ένδειξη
της αναγνώρισης του έργου της και της εμπιστοσύνης των πολιτών.
Αρνητικό πρόσημο, ασφαλώς, έχει το γεγονός, ότι σε επτά (7) στις δέκα (10)
υποθέσεις που επεξεργάστηκε και αξιολόγησε ο ΕΜΗΔΙΠΑ εντός του 2024
διατύπωσε επιφυλάξεις για τη πληρότητα της διενεργηθείσας έρευνας και
προέβη σε συγκεκριμένες παρατηρήσεις και συστάσεις, σε μία στις δέκα
ανέπεμψε το πόρισμα του εσωτερικού ελέγχου για συμπλήρωση και/ή
επαναξιολόγηση αποδεικτικού υλικού, ενώ μόλις σε μία στις δέκα διαπίστωσε
πληρότητα στον διενεργηθέντα έλεγχο.
Το σύνολο των υποθέσεων που ο Συνήγορος είχε αναπέμψει κατά νόμο
στον αρμόδιο Υπουργό, λόγω απόκλισης του πορίσματος της εσωτερικής
διοικητικής έρευνας με τις επισημάνσεις της Αρχής, αρχειοθετήθηκε. Όπως
επανειλημμένως επισημαίνεται, οι πρωτοβουλίες και αποφάσεις της πολιτικής
ηγεσίας καταδεικνύουν τον βαθμό στον οποίο η Διοίκηση αναγνωρίζει τον de
facto δεσμευτικό χαρακτήρα των πορισμάτων της Αρχής, δίνοντας παράλληλα
σαφές μήνυμα ειλικρινούς διάθεσης ουσιαστικής αναβάθμισης των εσωτερικών
ερευνών για περιστατικά αυθαιρεσίας. Η αρχειοθέτηση των υποθέσεων που
εκκρεμούσαν στον αρμόδιο Υπουργό, χωρίς σύγκλιση των πορισμάτων της
εσωτερικής έρευνας με τις παρατηρήσεις του ΕΜΗΔΙΠΑ, προκαλεί εντονότατο
προβληματισμό. Ο Συνήγορος θα υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις για τη
θωράκιση του ελεγκτικού του ρόλου.
Εντός του 2024 ο Συνήγορος του Πολίτη έκρινε επιβεβλημένη την διεξαγωγή
μίας ίδιας έρευνας, για περιστατικό θανάτου κρατουμένου αλλοδαπού, την
21.09.2024, σε Α.Τ. της Αθήνας. Η έρευνα βρίσκεται στο στάδιο συλλογής και
επεξεργασίας του αποδεικτικού υλικού.
Οι καταγγελίες για επαναπροώθηση αλλοδαπών με εμπλοκή στελεχών
των σωμάτων ασφαλείας συνεχίστηκαν και κατά το 2024. Για δεύτερη κατά
σειρά χρονιά, μάλιστα, οι καταγγελίες για φερόμενες επαναπροωθήσεις
στα θαλάσσια σύνορα υπερέβησαν εκείνων στα χερσαία. Ο Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α.
αναδεικνύει κάθε χρόνο στις εκθέσεις του την ανάγκη ουσιαστικής διερεύνησης
των καταγγελιών παράνομης επαναπροώθησης στα σύνορα της χώρας, που
αποτελούν μια ιδιαιτέρως σοβαρή περίπτωση προσβολής της αξιοπρέπειας
και της προσωπικής ελευθερίας, της προστασίας από κακομεταχείριση και
από κίνδυνο ζωής, της προστασίας από refoulement, της πρόσβασης σε διεθνή
προστασία. Το σύνολο των συστημικών προβλημάτων των διοικητικών ερευνών
για επαναπροωθήσεις αναδείχθηκαν στην παρέμβαση του Συνηγόρου του
Πολίτη ενώπιον του Ε.Δ.Δ.Α., κατόπιν πρόσκλησης του ίδιου του Δικαστηρίου.
Η εκδοθείσα καταδικαστική απόφαση A.R.E. κατά Ελλάδας σηματοδοτεί μία νέα
σελίδα για την ουσιαστική διερεύνηση των καταγγελιών επαναπροώθησης,
καθώς αναγνωρίζει όχι μόνο το συστηματικό χαρακτήρα της πρακτικής
επαναπροωθήσεων αλλά και τον καταλυτικό ελεγκτικό ρόλο του Συνηγόρου
του Πολίτη στην ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας.
Η ολοκλήρωση της συλλογής του υλικού και της επιμέλειας της παρούσας
έκθεσης συνέπεσε και με την ολοκλήρωση του πορίσματος της αυτεπάγγελτης
έρευνας του Μηχανισμού για το τραγικό ναυάγιο της Πύλου. Το πόρισμα της
Ανεξάρτητης Αρχής διαβιβάσθηκε την 03/02/2025 στον Υπουργό Ναυτιλίας και
Νησιωτικής Πολιτικής για την εκ μέρους του άσκηση πειθαρχικής δικαιοδοσίας,
και παράλληλα στην αρμόδια Εισαγγελική Αρχή του Ναυτοδικείου Πειραιά,
για την αξιολόγηση της αντικειμενικής και υποκειμενικής υπόστασης των
σχετικών ποινικών αδικημάτων. Και ενώ έκτοτε η ποινική δικαιοσύνη, στο
πλαίσιο συμπληρωματικής προκαταρκτικής εξέτασης, διεύρυνε το αρχικό
κατηγορητήριο και τον κύκλο των υπόπτων, η πολιτική ηγεσία του αρμόδιου
Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής εξακολουθεί να απέχει από
την άσκηση των πειθαρχικών της καθηκόντων, ακολουθώντας πρακτικές
που εύλογα χαρακτηρίζονται παρελκυστικές. Μάλιστα, η ανακοίνωση της
ολοκλήρωσης της έρευνας και της υποβολής του πορίσματος στον Υπουργό
Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και στην Εισαγγελία του Ναυτοδικείου
Πειραιά, για τις κατά νόμο δικές τους ενέργειες στο πλαίσιο του πειθαρχικού
και ποινικού ελέγχου της υπόθεσης αντίστοιχα, προκάλεσε άμεσα, σχεδόν
ακαριαία την αντίδραση του αρμόδιου Υπουργείου και της κυβέρνησης, με
δημόσιες δηλώσεις και δελτία τύπου που επιχειρούσαν να αμφισβητήσουν τη
πληρότητα και εγκυρότητα του πορίσματος της Αρχής, την ίδια την αρμοδιότητα
του Συνηγόρου αλλά και την νομιμοποίησή του.
Φαινόμενα αμφισβήτησης, υπονόμευσης, ή και επιθέσεων προς τον Συνήγορο
του Πολίτη, σε όποια ευρωπαϊκή χώρα και αν διαπιστώνονται, συνιστούν
ανησυχητικά συμπτώματα υπονόμευσης του κράτους δικαίου και βαθιάς
κρίσης θεσμών. Επιθέσεων και προσωπικών, που στην ηπιότερη εκδοχή τους
επικαλούνται ιδιοτελή κίνητρα, και κλιμακώνονται με τη διατύπωση υπαινιγμών
για εξυπηρέτηση πολιτικής ατζέντας ή μικροκομματικών σκοπιμοτήτων,
προφανώς κρίνοντας εξ ιδίων αλλότρια. Δεν λείπουν, δε, μέχρι και περισσότερο
ή λιγότερο ευθείες και απροκάλυπτες κατηγορίες για αντεθνική στάση, για
δόλια συκοφάντηση της χώρας, για απόπειρα αποσταθεροποίησης, για
έλλειψη πατριωτισμού. Δυσφήμηση, όμως, της χώρας προκαλούν φαινόμενα
κακοδιοίκησης, αδιαφάνειας και άρνησης λογοδοσίας που ενισχύουν
εντυπώσεις συγκάλυψης ευθυνών και καταλήγουν σε ατιμωτικές καταδίκες.
Άλλωστε, όπως χαρακτηριστικά είχε διακηρύξει ένας διάσημος Αμερικανός
φυσιοδίφης, ο πατριώτης πρέπει να είναι πάντα έτοιμος να υπερασπιστεί τη
χώρα του απέναντι στην κυβέρνησή της.
Η διαφύλαξη της ανεξαρτησίας, ακεραιότητας και αποτελεσματικότητας
της Αρχής, η απόκρουση κάθε ενδεχόμενης προσπάθειας χειραγώγησης
δεν είναι πράξη θεσμικής γενναιότητας, Είναι η ευσυνείδητη υπηρέτηση του
συνταγματικού ρόλου της Αρχής, η άσκηση των καθηκόντων της θέσης. Και το να
εξαίρεται η προσήλωση μιας ανεξάρτητης αρχής στην ανεξάρτητη λειτουργία
της, είναι από μόνο του στοιχείο που καταδεικνύει την κρίση των θεσμών. Το
αυτονόητο, το συνταγματικό καθήκον, να γίνεται ζητούμενο, και να εκπλήσσει
όταν συναντάται. Ο Συνήγορος του Πολίτη θα εξακολουθεί να υπηρετεί με
θεσμική συνέπεια τη συνταγματική του αποστολή.
Ανδρέας Ι. Ποττάκης
Συνήγορος του Πολίτη

Η λειτουργία του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών
Αυθαιρεσίας (Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α.) προβλέπεται στο άρ. 1 του Ν. 3938/2011
(Α’ 61), όπως αντικαταστάθηκε αρχικά με το άρ. 56 του Ν. 4443/2016 και στη
συνέχεια με το άρ. 188 του Ν. 4662/2020 (ΦΕΚ Α’ 27/02.07.2020).
Στο πλαίσιο της ειδικής αυτής αρμοδιότητας, η Ανεξάρτητη Αρχή συλλέγει,
καταγράφει, αξιολογεί, διερευνά ή προωθεί περαιτέρω προς άσκηση
πειθαρχικού ελέγχου στις αρμόδιες Υπηρεσίες, καταγγελίες που αφορούν
σε πράξεις, ενέργειες ή παραλείψεις, του ένστολου προσωπικού της
Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής,
του Πυροσβεστικού Σώματος, καθώς και των υπαλλήλων των Καταστημάτων
Κράτησης, οι οποίες εκδηλώθηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους ή
κατά κατάχρηση της ιδιότητάς τους και αφορούν:
α) βασανιστήρια ή/και άλλες προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας,
κατά την έννοια του άρ. 137Α του Ποινικού Κώδικα,
β) παράνομες εκ προθέσεως προσβολές κατά της ζωής ή της σωματικής
ακεραιότητας ή υγείας ή της προσωπικής ή γενετήσιας ελευθερίας,
γ) παράνομη χρήση πυροβόλου όπλου και, τέλος,
δ) παράνομη συμπεριφορά, για την οποία υπάρχουν ενδείξεις ότι
διενεργήθηκε με ρατσιστικό κίνητρο ή ενέχει άλλου είδους διακριτική
μεταχείριση λόγω χαρακτηριστικών φυλής, χρώματος εθνικής ή
εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκευτικών ή άλλων
πεποιθήσεων, αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης, ηλικίας, οικογενειακής ή
κοινωνικής κατάστασης, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή
χαρακτηριστικών φύλου.
Ο Εθνικός Μηχανισμός επιλαμβάνεται υποθέσεων μετά από γραπτή επώνυμη
καταγγελία, αυτεπάγγελτα ή κατόπιν παραπομπής από τον καθ’ ύλην
αρμόδιο Υπουργό ή Γενικό Γραμματέα. Κατά την άσκηση της αρμοδιότητας
του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α, ο Συνήγορος του Πολίτη, αφού προβεί σε αξιολόγηση των
ανωτέρω καταγγελιών, αποφασίζει είτε να τις διερευνήσει ο ίδιος είτε να τις
προωθήσει προς διερεύνηση στις αρμόδιες Υπηρεσίες, επιφυλασσόμενος
της αρμοδιότητάς του για ιδία έρευνα, παρακολουθώντας στη συνέχεια την
πειθαρχική διαδικασία. Στη δεύτερη περίπτωση, όταν αυτή ολοκληρωθεί, οι
Υπηρεσίες είναι υποχρεωμένες να αποστείλουν το Πόρισμα και τον πλήρη
φάκελο της διοικητικής έρευνας στην Ανεξάρτητη Αρχή, προκειμένου
να αξιολογήσει εάν αυτή χρειάζεται συμπλήρωση. Μέχρι την αποστολή
Πορίσματος από τον Συνήγορο, τα αρμόδια πειθαρχικά όργανα αναστέλλουν
την έκδοση απόφασης. Στη συνέχεια, αφού λάβουν υπόψη τους το Πόρισμα
του Συνηγόρου του Πολίτη, οφείλουν να συνταχθούν με τις συστάσεις του,
ενώ η δυνατότητα απόκλισης από το διατακτικό αυτού απαιτεί ειδική και
εμπεριστατωμένη αιτιολογία.
Το 2020 με τον Ν. 4662/2020, ο νομοθέτης, ανταποκρινόμενος στις σχετικές
προτάσεις του Συνηγόρου, έδωσε στον Μηχανισμό ουσιαστικές εξουσίες
προανακριτικού οργάνου, όμοιες με αυτές που διαθέτουν οι εσωτερικοί
πειθαρχικοί μηχανισμοί των ελεγχόμενων σωμάτων, αλλά και εργαλεία για
την περαιτέρω διασφάλιση της καθοριστικής επίδρασης των παρατηρήσεων,
ερευνών και πορισμάτων του στους πειθαρχικούς ελέγχους. Στο πλαίσιο
αυτό, μεταξύ άλλων, ο Συνήγορος ενημερώνει τον αρμόδιο Υπουργό σχετικά
με υποθέσεις για τις οποίες διαπιστώνει απόκλιση με ανεπαρκή αιτιολογία
από το Πόρισμά του, σε κάθε στάδιο της πειθαρχικής διαδικασίας, για τις
εκ μέρους του Υπουργού τυχόν ενέργειες, ως πειθαρχικού προϊσταμένου.
Ο Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α. δεν υποκαθιστά τον δικαστικό και πειθαρχικό έλεγχο
περιστατικών της αρμοδιότητάς του, αλλά λειτουργεί παράλληλα και
συμπληρωματικά, χωρίς να αποστερεί τον ελεγχόμενο από τον φυσικό
δικαστή (ποινικό ή πειθαρχικό).
Επιπλέον, ο Μηχανισμός καλείται να επανεξετάσει τις υποθέσεις εκείνες,
επί των οποίων έχει εκδοθεί καταδικαστική απόφαση από το Ευρωπαϊκό
Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σε βάρος της Ελλάδας, για
παράβαση των διατάξεων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του
Ανθρώπου, λόγω ελλείψεων της πειθαρχικής διαδικασίας ή της ύπαρξης
νέων στοιχείων που δεν αξιολογήθηκαν στην πειθαρχική έρευνα ή την
εκδίκαση της υπόθεσης, και, αφού λάβει υπόψη του ιδίως όσα έκανε δεκτά
το Ε.Δ.Δ.Α., καθώς και τυχόν επέλευση παραγραφής, να αποφασίσει, κατά
περίπτωση, την εκ νέου διερεύνηση της υπόθεσης.
Η δράση του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α. εποπτεύεται και συντονίζεται από τον ίδιο τον
Συνήγορο του Πολίτη, ενώ η διαδικασία λειτουργίας του προβλέπεται
στον νέο Κανονισμό Λειτουργίας του Μηχανισμού (Φ. 10/23145/2020, Β’
2359). Σημαντική πτυχή της δραστηριότητας του Μηχανισμού αποτελεί η
συνεργασία του με όμοιους φορείς, καταρχήν σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Mε το άρ. 13 του Ν. 5187/2025 συστάθηκε η νέα Διεύθυνση Δεοντολογίας και
Εσωτερικού Ελέγχου της ΕΛ.ΑΣ, η οποία υπάγεται απευθείας στον Αρχηγό
της ΕΛ.ΑΣ. και, μεταξύ άλλων, συγκεντρώνει τις αρμοδιότητες διενέργειας
και ελέγχου των πειθαρχικών υποθέσεων καθώς επίσης και την υποστήριξη
της λειτουργίας των πειθαρχικών συμβουλίων, σε τρία αντίστοιχα τμήματα,
Διοικητικών Εξετάσεων, Ελέγχου Διοικητικών Εξετάσεων και Υποστήριξης
Πειθαρχικών Συμβουλίων. O Συνήγορος του Πολίτη μνημονεύεται στην
παρ. 8 του άρ. 13 κατά λόγο αρμοδιότητας, ως φορέας εποπτείας της
νεοπαγούς Διεύθυνσης, ως Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών
Αυθαιρεσίας.
Ο Συνήγορος του Πολίτη, δέχθηκε κατά τη διάρκεια του 2024 συνολικά
εκατόν εβδομήντα οκτώ (178) υποθέσεις που αφορούσαν στην ειδική του
αρμοδιότητα ως Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας
(Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α), αριθμός που παρουσιάζει μικρή μείωση, κατά 5,3%, σε σύγκριση
με το 2023.
Λίγο περισσότερες από το 75% του συνόλου, και συγκεκριμένα 133 αναφορές,
προωθήθηκαν το περασμένο έτος από την ΕΛ.ΑΣ, υπηρεσία, η οποία συνεχίζει
να διαβιβάζει συστηματικά διοικητικές έρευνες στην Ανεξάρτητη Αρχή. Από
την άλλη πλευρά, πέντε (5) υποθέσεις, που αντιστοιχούν στο 2,9% του συνόλου
των εισερχόμενων αναφορών, διαβιβάσθηκαν στον Εθνικό Μηχανισμό από το
Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. σημειώνοντας μείωση από πέρυσι, όταν και είχαν διαβιβασθεί
εννέα (9) αναφορές που αντιστοιχούσαν στο 4,8% του συνόλου.
Ως προς το ποσοστό αναφορών που υποβάλλονται από τους πολίτες, ο
Συνήγορος του Πολίτη αξιολογεί ως ιδιαιτέρως θετικό το γεγονός ότι αυτό
παραμένει σταθερό, και μάλιστα με μικρή αύξηση, καταδεικνύοντας την
εμπιστοσύνη των φερόμενων θυμάτων αυθαιρεσίας στην Ανεξάρτητη Αρχή.
Συγκεκριμένα, εντός του 2024, τριάντα οκτώ (38) αναφορές, δηλαδή το 21%
του συνόλου των αναφορών, υποβλήθηκαν από πολίτες (αντίστοιχα το 2023
είχαν υποβληθεί 37 αναφορές που αποτελούσαν το 20,2% του συνόλου).
Επιπρόσθετα, για πρώτη φορά από την έναρξη λειτουργίας του Ε.ΜΗ.
ΔΙ.Π.Α τον Ιούνιο 2017, διαβιβάσθηκαν στον Μηχανισμό δύο (2) υποθέσεις
από τη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής, μία εκ των οποίων
διαβιβάστηκε μετά από σχετικό προκαταρκτικό ερώτημα της Αρχής3, σχετικά
με τη διερεύνηση πράξεων ή παραλείψεων σωφρονιστικών υπαλλήλων που
συνιστούν πειθαρχικά παραπτώματα, που αντιστοιχούν στο 1,1% του συνόλου
των νέων αναφορών. Αντίθετα, καμία αναφορά δεν διαβιβάσθηκε εντός του
2024 από τον Υπεύθυνο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Frontex4. Ομοίως δεν
διαβιβάστηκε αναφορά από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους προκειμένου
να αποφανθεί η Ανεξάρτητη Αρχή για την επανάληψη ή μη της πειθαρχικής
διαδικασίας, κατόπιν καταδικαστικής αποφάσεως του Ε.Δ.Δ.Α σύμφωνα με τη
διάταξη της παρ. 5 του άρ. 1 του Ν. 3938/2011.
Σημειώνεται ότι, η διαβίβαση των διαταγών πειθαρχικής έρευνας και η
παρακολούθηση της διαδικασίας από τον Εθνικό Μηχανισμό συνεπάγεται,
σύμφωνα με τον νόμο, ότι: α) τα πορίσματα και οι φάκελοι των εσωτερικών
αυτών ερευνών διαβιβάζονται στον Συνήγορο για να ελέγξει την πληρότητά
τους και β) ότι τα αρμόδια πειθαρχικά όργανα αναστέλλουν την έκδοση της
απόφασής τους, έως την έκδοση πορίσματος από τον Εθνικό Μηχανισμό.
Η κατά περίπτωση παράκαμψη του Εθνικού Μηχανισμού, η οποία συχνά
εκδηλώνεται με την καθυστερημένη, μετά την ολοκλήρωση της σχετικής
διοικητικής έρευνας, προώθηση υποθέσεων στον Συνήγορο ή με την παράβαση
της υποχρέωσης αναστολής λήψης απόφασης από τα αρμόδια πειθαρχικά
όργανα έως την έκδοση του πορίσματος του Εθνικού Μηχανισμού, αλλά και η
συνολική εικόνα των συστηματικών πλημμελειών κατά την διοικητική έρευνα
συνεχίζει να απασχολεί τον Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α.
Από τις εισερχόμενες υποθέσεις, η συντριπτική τους πλειοψηφία κρίθηκε
εντός αρμοδιότητας. Σε αυτές τις υποθέσεις επιβεβαιώνεται η συνεχής
αυξητική τάση που είχε σημειωθεί και πέρυσι σε υποθέσεις που αφορούν
προσβολές της ζωής (από 3% το 2022 σε 8% το 2023), οι οποίες αντιστοιχούν
στο 10,8 % του συνόλου των αναφορών του ΕΜΗΔΙΠΑ. Επιβεβαιώνεται,
επίσης, ως σταθερό στοιχείο στατιστικής αποτίμησης διαχρονικά, το γεγονός
ότι η προσβολή της σωματικής ακεραιότητας και της προσωπικής ελευθερίας
αντιστοιχούν αθροιστικά σε ποσοστό άνω του 60% των αναφορών.
Σημαντική, επίσης, αύξηση παρατηρείται στις καταγγελίες για βασανιστή-
ρια, από 1,5% πέρυσι σε 7,3% το 2024.
Συγκεκριμένα, οι θεματικές των υποθέσεων έχουν ως εξής:
Προσβολή σωματικής ακεραιότητας (71 αναφορές)
Προσβολή προσωπικής ελευθερίας (37 αναφορές)
Ρατσιστικό κίνητρο ή διάκριση (20 αναφορές)
Προσβολή δικαιώματος στη ζωή (19 αναφορές)
Χρήση πυροβόλου όπλου (14 αναφορές)
Βασανιστήρια (13 αναφορές)
Προσβολή γενετήσιας ελευθερίας (4 αναφορές)

Κατά τη διάρκεια της περασμένης χρονιάς, ο Συνήγορος του Πολίτη, ως Ε.ΜΗ.
ΔΙ.Π.Α., προχώρησε στην έκδοση πορισμάτων σε εκατόν τρεις (103)υποθέσεις. Εξ
αυτών, δεκατρείς(13)αναπέμφθηκαν στη Διοίκηση για συμπλήρωση της έρευνας
ως προς την πληρότητα της εξέτασης ή/και την αιτιολογία, σαράντα εννέα (49)
ολοκληρώθηκαν με την επιφύλαξη παρατηρήσεων και επισημάνσεων σχετικά
με ελλείψεις της πειθαρχικής διαδικασίας που οφείλουν να αντιμετωπιστούν
στο μέλλον, είτε με παρατηρήσεις επί των αποφάσεων των πειθαρχικών
οργάνων, είκοσι μία (21) αρχειοθετήθηκαν, παρ’ όλο που ο πειθαρχικός
έλεγχος κρίθηκε πλημμελής, είτε λόγω πρακτικών, πλέον, αδυναμιών για την
περαιτέρω συλλογή αποδεικτικού υλικού προς συμπλήρωση του ελέγχου,
είτε αδυναμίας ολοκλήρωσης της έρευνας Σε δεκατέσσερις (14) υποθέσεις
εκτιμήθηκε, ότι η έρευνα υπήρξε πλήρης και εμπεριστατωμένη, σε τρεις (3) μετά
από τη σχετική μελέτη της δικογραφίας, κρίθηκε τελικά ότι δεν ενέπιπταν στην
αρμοδιότητα του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α, σε δύο (2) υποθέσεις το πόρισμα αφορούσε την
απόφαση αναστολής της πειθαρχικής διαδικασίας και σε μία (1) περίπτωση η
υπόθεση αρχειοθετήθηκε, διότι δεν προσκομίσθηκαν τα απαραίτητα έγγραφα
για την ολοκλήρωση της έρευνας. Στις ανωτέρω συμπεριλαμβάνονται και
οκτώ (8) υποθέσεις, στις οποίες ο Συνήγορος του Πολίτη, έχοντας αναπέμψει
τη σχετική υπόθεση στον αρμόδιο Υπουργό, προχώρησε στη συνέχεια στην
αρχειοθέτησή τους, παρατηρώντας ότι στις περισσότερες από αυτές δεν είχε
γίνει συμπλήρωση της έρευνας, ενώ, σε κάθε περίπτωση, δεν υπήρξε σύγκλιση
με τις παρατηρήσεις του Εθνικού Μηχανισμού.
Εντός του 2024 ο Συνήγορος του Πολίτη έκρινε επιβεβλημένη την διεξαγωγή
ίδιας έρευνας για περιστατικό θανάτου κρατουμένου αλλοδαπού, την
21.09.2024, σε Α.Τ. της Αθήνας. Η έρευνα βρίσκεται στο στάδιο συλλογής και
επεξεργασίας του αποδεικτικού υλικού. Εντός του ιδίου έτους, ο Εθνικός
Μηχανισμός ολοκλήρωσε την συλλογή και αξιολόγηση του αποδεικτικού
υλικού στο πλαίσιο της ίδιας έρευνας που είχε εκκινήσει τον Νοέμβριο του
2023, σχετικά με το πολύνεκρο ναυάγιο με δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες
αγνοούμενους μετανάστες ανοικτά της Πύλου τον Ιούνιο του 2023, και το
πόρισμά του απεστάλη στον Υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και
στην Εισαγγελία του Ναυτοδικείου Πειραιά.
Στην συντριπτική τους πλειοψηφία (61,5%) οι διοικητικές εξετάσεις
υποθέσεων που ανέπεμψε ο Μηχανισμός προς συμπλήρωση στις αρμόδιες
υπηρεσίες, αφορούσαν σε περιστατικά προσβολής της σωματικής
ακεραιότητας/υγείας, με τις υποθέσεις που αφορούσαν σε περιστατικά
προσβολής της ζωής να ακολουθούν παρουσιάζοντας σημαντική αύξηση
(30,5%), υποθέσεις τις οποίες για αυτονόητους λόγους επέλεξε η Αρχή να
αναδείξει στην παρούσα έκθεση σε ειδικό κεφάλαιο.
Τα εν λόγω ποσοστά σχετίζονται με την επικράτηση των αντίστοιχων
αντικειμένων στο σύνολο των υποθέσεων που εισήλθαν στην Αρχή, απηχούν
όμως και την εμμένουσα πλημμελή συγκέντρωση και αξιολόγηση των
αποδεικτικών στοιχείων σε αυτές τις περιπτώσεις και κυρίως την πλημμελή
αξιολόγηση των ιατρικών ευρημάτων, σε σχέση με τα καταγγελλόμενα αλλά
και την κυρίαρχη απουσία βιντεοληπτικού υλικού στους χώρους κράτησης,
σε συνδυασμό με τη μη εμπέδωση της αρχής της αντιστροφής του βάρους
απόδειξης, το οποίο, σύμφωνα με τη νομολογία του Ε.Δ.Δ.Α., μεταφέρεται
στις αρχές, όταν πρόκειται για άτομα που προσάγονται, συλλαμβάνονται,
κρατούνται ή εν γένει βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους.
Στο ίδιο πλαίσιο, ανησυχητικές διαστάσεις προσλαμβάνει η διαφαινόμενη
εσφαλμένη αντίληψη των σωμάτων ασφαλείας για το περιεχόμενο του
ιδιαίτερου νομικού καθήκοντος που έχουν να προστατεύουν την υγεία
και τη ζωή προσώπων που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους, ημεδαπών και
αλλοδαπών και να αποτρέπουν κάθε προβλέψιμο κίνδυνο που μπορεί να
επιφέρει βλάβες της υγείας ή την απώλεια ζωής.
Ως προς τις κυρώσεις που προτάθηκαν συνολικά μέσω πορισμάτων Π.Δ.Ε.
ή Ε.Δ.Ε., σε υποθέσεις που εισήλθαν για πρώτη φορά εντός του 2024 και σε
υποθέσεις παλαιότερων ετών τις οποίες ο Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α επεξεργάστηκε εντός
του έτους 2024, αυτές αφορούν στις ποινές της απόταξης (10 υποθέσεις),
αργίας με απόλυση (9 υποθέσεις) και επιβολής προστίμου (8 υποθέσεις).
Αξίζει να σημειωθεί ότι από τις υποθέσεις που αφορούν τις προαναφερθείσες
ποινές της απόταξης, πέντε (5) υποθέσεις αφορούν περιστατικά προσβολής
γενετήσιας αξιοπρέπειας, γενετήσιας ελευθερίας, ενδοοικογενειακής βίας
και απειλών κατά κατάχρηση ιδιότητας αλλά και προσβολή της ζωής γυναικών
με πράξεις ή παραλείψεις αστυνομικών. Την ίδια στιγμή τα περιστατικά
αστυνομικής αυθαιρεσίας με φερόμενα θύματα γυναίκες σημειώνουν
σημαντική αύξηση που καταγράφεται στα πορίσματα που συνέταξε η Αρχή το
2024 αλλά και στον αριθμό των νέων υποθέσεων που εισήλθαν στην Αρχή το
ίδιο έτος.

Παρά το γεγονός ότι παρατηρείται αύξηση στον αριθμό των υποθέσεων στις
οποίες προτείνεται η επιβολή ποινής σε σχέση με το 2023, και πάλι, στη συ-
ντριπτική πλειοψηφία των διοικητικών εξετάσεων, προτείνεται η αρχειο-
θέτηση της υπόθεσης. Ο Εθνικός Μηχανισμός επισημαίνει, ότι η ανάλογη με
το παράπτωμα πειθαρχική κύρωση αποκαθιστά τη νομιμότητα στη λειτουρ-
γία της υπηρεσίας. Το ΕΔ.Δ.Α, μάλιστα, εμμένει μέσω της νομολογίας του στη
θέση ότι η επίδειξη αυστηρότητας κατά τη μεταχείριση των πειθαρχικά ελεγ-
χόμενων αστυνομικών, αποτελεί σημαντικό παράγοντα αποτροπής επανάλη-
ψης παρόμοιων συμπεριφορών στο μέλλον.
Ο Συνήγορος επαναλαμβάνει, ότι υπό το πρίσμα της νομολογίας του
Δικαστηρίου του Στρασβούργου, μια έρευνα κρίνεται αποτελεσματική όχι από
το συγκεκριμένο αποτέλεσμα στο οποίο θα καταλήξει, αλλά από τη δυνατότητα
να εξακριβώσει τις περιστάσεις υπό τις οποίες έλαβαν χώρα τα συμβάντα και
να οδηγήσει στον εντοπισμό και τον κολασμό των υπαιτίων.
Μέσα από την σύντομη ανάλυση που προηγήθηκε εξακολουθεί να
αναδεικνύεται η σημαντική συμβολή ενός ανεξάρτητου και ως εκ τούτου
αμερόληπτου Μηχανισμού ελέγχου, ο οποίος συμβάλλει στη διεξαγωγή
ουσιαστικών και εμπεριστατωμένων διοικητικών ερευνών των περιστατικών
αυθαιρεσίας που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά του, με στόχο, μεταξύ άλλων,
την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών και την άμβλυνση του αισθήματος
της ατιμωρησίας.
Η ανάλυση των πλημμελειών που εντοπίστηκαν στις εσωτερικές έρευνες,
τις οποίες επεξεργάστηκε ο Εθνικός Μηχανισμός μέσα στο 2024, τα
βασικά συμπεράσματα που καταγράφονται, η αξιοποίηση των θεσμικών
εργαλείων του Μηχανισμού, η αποτύπωση, σε ειδικό κεφάλαιο, του
ανησυχητικού φαινομένου της προσβολής της ζωής κατά την δράση των
σωμάτων ασφαλείας και η αξιολόγηση της πειθαρχικής διερεύνησης των
οικείων υποθέσεων, οι σημαντικές για το μέλλον του πειθαρχικού ελέγχου
νομοθετικές τροποποιήσεις που έλαβαν χώρα το 2024 στο πειθαρχικό
δίκαιο των αστυνομικών και εμφανίζουν σημάδια οπισθοδρόμησης,
παρά τα επιμέρους θετικά σημεία, άλλες νομοθετικές πρωτοβουλίες που
ανελήφθησαν στις αρχές του 2025 καθώς και οι προτάσεις της Αρχής,
φιλοξενούνται στις επόμενες ενότητες.

3.1. Γενικά Συμπεράσματα
Ο Συνήγορος, μετά από 8 χρόνια λειτουργίας ως Εθνικός Μηχανισμός Διερεύ-
νησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας (εφεξής Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α.) έχει διαμορφώσει,
στο πλαίσιο της εκ του νόμου αρμοδιότητάς του, μία συγκεκριμένη μεθοδο-
λογία ελέγχου της πληρότητας και αρτιότητας των διοικητικών ερευνών που
διενεργούν τα σώματα ασφαλείας, με τη συντριπτική πλειοψηφία αυτών να
αφορούν την ΕΛ.ΑΣ, η οποία βασίζεται στο ισχύον εθνικό θεσμικό πλαίσιο
και σε εδραιωμένους κανόνες της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου
Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφεξής Ε.Δ.Δ.Α.) και των εθνικών δικαστηρίων.
Αυτοί ακριβώς οι κανόνες, υποδεικνυόμενοι και από τις οικείες γνωμοδοτή-
σεις του Αρείου Πάγου, έχουν διαμορφώσει και τα στάδια της μεθοδολογίας
του Συνηγόρου η οποία εκκινεί από την έρευνα σχετικά με την επαρκή συλλογή
και ορθή αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού με στόχο ένα σαφές, και ιεραρ-
χημένο σκεπτικό και αιτιολογημένο διατακτικό έκθεσης πορίσματος Π.Δ.Ε ή
Ε.Δ.Ε. Παράλληλη είναι η οριζόντια έρευνα του Συνηγόρου για την διασφάλιση
της αμεροληψίας, την τήρηση της αρχής της αυτοτέλειας της πειθαρχικής δί-
κης από την ποινική και την επαρκή διερεύνηση τυχόν ρατσιστικού κινήτρου
και διακριτικής μεταχείρισης, όπως το περιεχόμενο των αρχών αυτών και των
υποχρεώσεων των πειθαρχικών οργάνων εξειδικεύεται σχεδόν εξαντλητικά
από την νομολογία του Ε.Δ.Δ.Α, ετησίως δε αναδεικνύεται στα οικεία κεφάλαια
του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α μαζί με την εκ του νόμου υπόδειξη για την μη παραβίαση της
υποχρέωσης αναστολής έκδοσης απόφασης από το σώματα ασφαλείας έως
το πόρισμα του Συνηγόρου, η οποία ομοίως καταγράφεται στο οικείο κεφά-
λαιο των ετησίων εκθέσεων της Αρχής.
Προς την ίδια κατεύθυνση, ο Συνήγορος διατύπωσε το 2023 και επαναφέ-
ρει με την παρούσα έκθεση, συγκεκριμένη νομοθετική πρόταση προκειμέ-
νου τα κριτήρια του Ε.Δ.Δ.Α. να περιληφθούν σε εγκύκλιο του Αρχηγείου της
ΕΛ.ΑΣ. και τούτο προκειμένου ο εκάστοτε διενεργών αξιωματικός να έχει εκ
προοιμίου στη διάθεσή του έναν - μη αποκλειστικό - κατάλογο ελάχιστων
κριτηρίων που θα πρέπει να πληροί μια εσωτερική εξέταση.
Για την εξειδίκευση των κριτηρίων αυτών ο Συνήγορος έχει εκφράσει την πρό-
θεση συμβολής του με την ειδική επισήμανση ότι από τα πορίσματα που συ-
νέταξε η Αρχή το 2024 συνάγεται το συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει μία ενιαία
πρακτική στον χώρο των σωμάτων ασφαλείας σχετικά με την αναζήτηση και
αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού στο πλαίσιο διενέργειας των διοικητικών
εξετάσεων και οι σχετικές πρωτοβουλίες επαφίενται στην προσωπική αντίλη-
ψη για την ποιότητα και το εύρος του διερευνητικού καθήκοντος του εκάστο-
τε διενεργούντος την διοικητική εξέταση. Επαναλαμβάνεται, ωστόσο, με την
παρούσα έκθεση ότι μία εγκύκλιος δεν είναι αρκετή όταν δεν συνοδεύεται από
έναν στρατηγικό σχεδιασμό και από την ανάληψη ουσιαστικών και μακροπρό-
θεσμων πρωτοβουλιών και μεταρρυθμίσεων, ικανών να επιτύχουν την ισορ-
ροπία μεταξύ προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ασφάλειας των πο-
λιτών σταθμίζοντας και τις προκλήσεις για την δημόσια τάξη και ασφάλεια.
Αποτιμώντας θετικές πρωτοβουλίες που φιλοδοξούν να διασφαλίσουν την
εμπεριστατωμένη και την εξ αυτού του λόγου, επί της αρχής, αμερόληπτη
κρίση των διενεργούντων τις έρευνες, στην θετική κατεύθυνση κινείται η συ-
γκέντρωση αρμοδιότητας για τις πειθαρχικές υποθέσεις στην Διεύθυνση Δε-
οντολογίας και Εσωτερικού Ελέγχου του Αρχηγείου, σύμφωνα με το άρ. 13 του
Ν. 5187/2025. Η πρωτοβουλία αυτή φαίνεται να συνάδει με το πνεύμα πάγιας
πρότασης του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α προς εξειδίκευση του προσωπικού για την αντι-
μετώπιση των προβλημάτων που εντοπίζει στις διενεργούμενες διοικητικές
έρευνες της ΕΛ.ΑΣ.
Σημειώνεται, ότι από το σύνολο των εκατόν τριών (103) πορισμάτων που συνέ-
ταξε η Αρχή το 2024 μόλις σε τριάντα (30) περίπου περιπτώσεις έχει ακολου-
θηθεί η διοικητική διαδικασία της Ε.Δ.Ε εκ των οποίων ικανός αριθμός αφορά
περιπτώσεις χρήσης όπλου με απειλή, συνήθως κατά κατάχρηση ιδιότητας,
για εκφοβιστικό ή άσκοπο πυροβολισμό ή πυροβολισμό ακινητοποίησης και,
κατ’ επέκταση, η διενέργεια Ε.Δ.Ε. ήταν υποχρεωτική, όπως και η αναφορά
στις δικαστικές αρχές. Οι υπόλοιπες υποθέσεις αφορούν περιπτώσεις θα-
νάτων και φερόμενων αυτοχειριών πολιτών, κρατουμένων ή μη, με ή χωρίς
χρήση όπλου και περιστατικά για τα οποία έχει ασκηθεί ποινική δίωξη ή ασκεί-
ται στην πορεία, με αποτέλεσμα η Ε.Δ.Ε να είναι μονόδρομος.
Ωστόσο, ακόμη και η επιλογή της Ε.Δ.Ε. εξακολουθεί να μην διασφαλίζει την
αρτιότητα της διοικητικής έρευνας. Από το σύνολο των δέκα τριών (13) πορι-
σμάτων της Αρχής που σχετίζονται με την αναπομπή εκθέσεων πορισμάτων
της ΕΛ.ΑΣ. λόγω πλημμελειών, μέρος αυτών αφορούν Ε.Δ.Ε (Φ. 306749, Φ.
297188, Φ. 347364, Φ. 303839, Φ. 352415, Φ. 349248) ενώ σε μία περίπτω-
ση Π.Δ.Ε για πράξεις βασανιστηρίων, η αναπομπή έγινε μετά τη δεύτερη συ-
μπλήρωση της διοικητικής έρευνας, υπόθεση που ανέπεμψε για τρίτη φορά
ο Συνήγορος στην ΕΛ.ΑΣ (Φ. 299478). Από το σύνολο των τριάντα τεσσάρων
(34) υποθέσεων που η Αρχή ανέπεμψε προς συμπλήρωση το 2024 ή ενέμει-
νε στον πλημμελή διοικητικό έλεγχο κατά την αρχειοθέτηση της υπόθεσης, σε
συγκεκριμένες υποθέσεις οι πλημμέλειες εμμένουν παρά την πέραν της μίας
συμπλήρωσης του πορίσματος Π.Δ.Ε ή Ε.Δ.Ε με πρωτοβουλία της ΕΛ.ΑΣ ή κα-
τόπιν πορίσματος του Συνηγόρου του Πολίτη.
Το γεγονός, ότι εν θέματι πλημμέλειες εμμένουν ακόμη και μετά από την πρώ-
τη ή και την δεύτερη συμπλήρωση των διοικητικών εξετάσεων μετά από σχε-
τικά πορίσματα του Συνηγόρου φαίνεται κατά περίπτωση να ισοδυναμεί με
άκριτη ταύτιση με τους ισχυρισμούς που προβάλλουν οι εμπλεκόμενοι αστυ-
νομικοί, ευθεία άρνηση των πραγματικών περιστατικών ακόμη και όπως αυτά
προβάλλονται από εισαγγελικές ή δικαστικές αρχές (Φ. 282183, Φ. 323123)
και άρνηση απόδοσης ευθυνών.
Όπως επεσήμανε ο Συνήγορος στα σχόλια και τις παρατηρήσεις του επί του Ν.
5187/2025, κατά το στάδιο της νομοθετικής επεξεργασίας, η εξειδίκευση του
προσωπικού της ΕΛ.ΑΣ. δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά συμβάλλει στην εξοι-
κείωση και οριζόντια εφαρμογή των κριτηρίων της νομολογίας του Ε.Δ.Δ.Α και
των εθνικών δικαστηρίων. Η θετική αυτή πρωτοβουλία της συγκέντρωσης της
διενέργειας και ελέγχου των πειθαρχικών υποθέσεων σε διεύθυνση του Αρχη-
γείου, τελεί υπό την εύλογη διττή προϋπόθεση, αφενός της ενίσχυσής της με
εξειδικευμένο και έμπειρο προσωπικό, και αφετέρου της αποσαφήνισης ενός
συνεκτικού πλαισίου συνεργασίας με τις Γενικές Περιφερειακές Αστυνομικές
Διευθύνσεις (ΓΕ.Π.Α.Δ.) και τις Διευθύνσεις Αστυνομίας κατά την άσκηση της
αρμοδιότητάς τους προς διαταγή και ανάθεση έρευνας.
Προς την ίδια κατεύθυνση, ο Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α δεν αποσύρεται από τις υπαγο-
ρεύσεις του, υποδεικνύοντας σταθερά την αναβάθμιση, κατά περίπτωση,
της ελεγκτικής διαδικασίας σε Ε.Δ.Ε. λόγω της βαρύτητας των καταγγελι-
ών, που άπτονταν σοβαρών παραβιάσεων του άρ. 3 της Ε.Σ.Δ.Α., υπόδειξη
η οποία ενίοτε γίνεται δεκτή (Φ. 270705). Μια τέτοια εξέλιξη ωστόσο δεν είναι
συνήθης καθώς, ενδεικτικά, οι αρχές δεν έπραξαν το ίδιο σε περίπτωση βαρύ-
τατης κακομεταχείρισης και προσβολής της προσωπικής ελευθερίας νεαρού
άνδρα παρά τις πλέον της μίας συμπληρώσεις του πειθαρχικού ελέγχου όπου
η αναβάθμιση εν τέλει έλαβε χώρα λόγω επέκτασης του ποινικού κατηγορη-
τηρίου (Φ. 270704) και δεν το πράττουν και σε άλλες περιπτώσεις σοβαρών
καταγγελιών κακομεταχείρισης παρότι υπάρχουν ιατρικές γνωματεύσεις (Φ.
299478).
Την ίδια στιγμή, νομοθετικές πρωτοβουλίες που ανελήφθησαν εντός του
2024, διευρύνουν το πεδίο αυστηρότερης τιμωρίας για τους εμπλεκόμενους
αστυνομικούς και επήλθαν με τις τροποποιήσεις που επέφερε το Π.Δ. 61/2024
στο πειθαρχικό δίκαιο των αστυνομικών με κάποιες να αποτελούν πρόταση
του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α προηγούμενων ετών. Το γεγονός αυτό μαρτυρά, αναμφίβο-
λα, μια διάθεση της πολιτικής ηγεσίας της ΕΛ.ΑΣ. για την αντιμετώπιση των
φαινομένων αστυνομικής αυθαιρεσίας και την διάρρηξη των ισχυρών δεσμών
μιας στρεβλής συναδελφικής αλληλεγγύης.
Ομοίως θετική κρίνεται η νέα διάταξη του άρ. 48 παρ. 2 εδ. γ΄ του π.δ.
120/2008. Το γράμμα της νέας διάταξης είναι επί της αρχής σύμφωνο με τη
νομολογία του Ε.Δ.Δ.Α και τις σταθερές υποδείξεις του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α αφού ο
Συνήγορος υπενθυμίζει σταθερά ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, σε σχέση με
το τεκμήριο αθωότητας που προβλέπεται στο άρ. 6 παρ. 2 της Ε.Σ.Δ.Α, υπο-
δεικνύει ότι «Σε πειθαρχικές ή διοικητικές διαδικασίες οι οποίες είναι συναφείς
με προηγηθείσες ποινικές δίκες, το τεκμήριο αθωότητας δεν θα προσβληθεί
απαραίτητα εάν το πειθαρχικό όργανο ή το διοικητικό δικαστήριο καταλήξει σε
διαφορετικό συμπέρασμα με την ετυμηγορία του ποινικού δικαστηρίου. Αυτό
μπορεί να υφίσταται διαφορετικής φύσης ευθύνη σε μια διαδικασία, η οποία εί-
ναι δυνατόν να εκπορεύεται ταυτόχρονα από τα ίδια πραγματικά περιστατικά,
καθώς σκοπός των προϋποθέσεων της διάταξης του Άρθρου 6 παρ. 2 της Σύμ-
βασης δεν είναι να εμποδίσει τα αρμόδια πειθαρχικά όργανα από την επιβολή
κυρώσεων σε έναν δημόσιο υπάλληλο, εφόσον το πειθαρχικό όργανο περιορι-
στεί στην αξιολόγηση του αντικτύπου των φερόμενων πράξεων στο καθήκον
και την υποχρέωση για ακεραιότητα που βαρύνει τον υπάλληλο….».
Ωστόσο, σε έτερη τροποποίηση που επήλθε στο ίδιο άρθρο, διευρύνεται η
δυνατότητα αναστολής της πειθαρχικής διαδικασίας ήδη από το στάδιο της
ποινικής προκαταρκτικής διαδικασίας, πρακτική που επισημαίνει σταθε-
ρά ως πλημμελή ο Συνήγορος. Η εξέλιξη αυτή, δύναται να προσδώσει στην
αναστολή της πειθαρχικής διαδικασίας την συνθήκη της κανονικότητας και σε
κάθε περίπτωση επιβεβαιώνει την εδραίωση μίας συμβιωτικής σχέσης της
πειθαρχικής με την ποινική διαδικασία, παρά τον δεδηλωμένο πολλαπλώς
διαφορετικό σκοπό των δύο διαδικασιών, σε μία τροχιά οπισθοδρόμησης
του πειθαρχικού ελέγχου λησμονώντας ότι «…η πειθαρχική διαδικασία κινεί-
ται υποχρεωτικά από τη διοίκηση στις υπό νόμου προβλεπόμενες περιπτώσεις
και σκοπό έχει την εξασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας των υπηρεσιών, την
τήρηση της αρχής της νομιμότητας και την προάσπιση του Δημοσίου συμφέρο-
ντος….».
Ενισχυτική μίας επισφαλούς κατάστασης για την ποιότητα και την τύχη των
διοικητικών ερευνών είναι και η παράγραφος που προστέθηκε στο άρ. 33
του Π.Δ. 120/2008, σύμφωνα με την οποία στις διοικητικές εξετάσεις, στις
οποίες έχει ενσωματωθεί ποινική δικογραφία από την Υπηρεσία Εσωτερι-
κών Υποθέσεων Σωμάτων Ασφάλειας ή άλλη ανακριτική αρχή, εξετάζονται
συμπληρωματικά μόνο οι μάρτυρες που κρίνεται απολύτως αναγκαίο για
τη συμπλήρωση του αποδεικτικού υλικού της πειθαρχικής δικογραφίας
και ιδίως οι καταγγέλλοντες ή οι παθόντες. Πρόκειται για νομοθετική απο-
τύπωση πρακτικής των διενεργούντων τις έρευνες που εντόπισε ο Συνή-
γορος και επεσήμανε ως πλημμελή σε υπόθεση θανάσιμου τραυματισμού
αλλοδαπού από πυροβολισμό αστυνομικού (Φ. 335561).
Η παραβίαση της αρχής της αυτοτέλειας της πειθαρχικής από την ποινική
δίκη παρουσιάζει και το 2024 μια συστημική εικόνα, όπως αυτή έχει απο-
τυπωθεί σε όλες τις προηγούμενες εκθέσεις του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α. και αποτελεί
σταθερά μία από τις δομικές πλημμέλειες του διοικητικού ελέγχου, κινούμε-
νη σε αντίθετη κατεύθυνση από τις υποδείξεις της νομολογίας του Ε.Δ.Δ.Α,
τις σχετικές νομοθετικές διατάξεις, τις κατευθύνσεις της εθνικής νομολο-
γίας και τις σταθερές επισημάνσεις του Συνηγόρου.
Παρά το γεγονός ότι κάποιες εκ των τροποποιήσεων του Π.Δ. 61/2024 απο-
τέλεσαν όπως ειπώθηκε προτάσεις του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α, ο Συνήγορος ουδέποτε
εκλήθη από τις αρμόδιες αρχές προκειμένου να εισφέρει στην συζήτηση για
την τροποποίηση του Π.Δ. 120/2008 παρά το γεγονός ότι στο πλαίσιο των
αρμοδιοτήτων του έχει ενσκήψει στο πεδίο διατυπώνοντας συγκεκριμένες
προτάσεις για την βελτίωση της ποιότητας του πειθαρχικού ελέγχου. Άλλω-
στε, λόγω της παρατηρηθείσας ευρείας χρήσης της δυνατότητας αναστολής
της πειθαρχικής διαδικασίας, η Ανεξάρτητη Αρχή ήταν ο εμπνευστής της κομ-
βικής σημασίας διάταξης που εξειδίκευσε το περιεχόμενο της αναστολής θέ-
τοντας ασφαλιστικές δικλείδες που αποτυπώθηκαν στο άρ. 1 παρ. 3 του Π.Δ.
111/2019, το οποίο αντικατέστησε το πρώτο εδάφιο του άρ. 48 παρ. 3 του Π.Δ.
120/2008, οι οποίες εν τέλει ανατρέπονται με το Π.Δ 61/2024.
Σε κάθε περίπτωση προς την κατεύθυνση της σταθερής υπόδειξης του Συνη-
γόρου, ως ελάχιστο εχέγγυο αμεροληψίας, ότι όλες οι διοικητικές εξετάσεις,
και όχι μόνο όσες ήδη προβλέπονται στον νόμο, θα πρέπει να ανατίθενται σε
άλλη Διεύθυνση από αυτήν που υπηρετούν οι εμπλεκόμενοι αστυνομικοί,
κινείται η πρόσφατη προσθήκη εδαφίου στην παρ. 2 του άρ. 24 και στην παρ.
4 του άρ. 26 του Π.Δ 120/2008, όπου προβλέπεται ότι οι Π.Δ.Ε. και οι Ε.Δ.Ε
ανατίθενται σε Αξιωματικό που δεν έχει διοικητική εξάρτηση με τους ελεγ-
χόμενους αστυνομικούς, εάν αφορά σε χρήση όπλου κατά την εκτέλεση των
καθηκόντων τους ή σε εν γένει αιτιάσεις για κακομεταχείριση, κακοποίηση,
ρατσιστική ή άλλη ακραία συμπεριφορά σε βάρος πολιτών.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο ο Συνήγορος επαναλαμβάνει ότι η αμεροληψία στην
πράξη ενεργοποιείται όταν ο διοικητικός έλεγχος συνοδεύεται από ειδική
και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, συνθήκη η οποία σε πρακτικό επίπεδο πα-
ραπέμπει αρχικώς σε ενέργειες έγκαιρης και αποτελεσματικής αναζήτησης
αποδεικτικού υλικού και ακολούθως σε ενέργειες ορθής αξιολόγησης του υλι-
κού, αποτυπωμένες σε ένα σαφές, ιεραρχημένο σκεπτικό, με σωστό αποδει-
κτικό διαλογισμό που καταλήγει σε μια κατανοητή εξήγηση της τελικής θέσης
του πειθαρχικού οργάνου. Συνεπώς, η τελική θέση του πειθαρχικού οργάνου
δεν μπορεί να περιορίζεται στην επανάληψη στερεοτυπικών εκφράσεων, ανα-
παράγοντας μηχανικά το γράμμα του νόμου ούτε να στηρίζεται σε αντιφα-
τικά στοιχεία ή άλλα στοιχεία που δεν αποτελούν αντικείμενο πειθαρχικού
ελέγχου.
Πέραν δηλαδή της τυπικής εξασφάλισης της αμεροληψίας, ο Συνήγορος
παρατηρεί, ότι μια σειρά επιλογών και συστηματικών πρακτικών στις δι-
οικητικές έρευνες είναι ικανές να άρουν κάθε τυπικό εχέγγυο θεσμικής δι-
αφάνειας και να καλλιεργήσουν εύλογες υπόνοιες για μεροληπτική στάση
στην πράξη.
Χαρακτηριστικοί δείκτες μεροληπτικής στάσης παρατηρείται ότι εξακολου-
θούν να διατρέχουν πολλά στάδια των διοικητικών ερευνών με κάποιους εξ
αυτών να είθισται να ενδύονται τον μανδύα διαφόρων συλλογιστικών αφηγη-
μάτων και ελλειπτικής άσκησης του διερευνητικού καθήκοντος ως προς την
αποδεικτική διαδικασία όπως: απουσία, συνολικά ή εν μέρει, αυτοπτών και
άλλων ιδιωτών μαρτύρων κατά την διενέργεια των διοικητικών ερευνών, πα-
ράλειψη αναζήτησης και ανεύρεσης μαρτύρων σε υποθέσεις που γίνεται ρητή
αναφορά στη παρουσία τους, απουσία συγκριτικής, συνδυαστικής ανάγνωσης
των καταθέσεων, ισχυρή παραβίαση της αρχής των ίσων αποστάσεων κατά
την αξιολόγηση καταθέσεων εμπλεκομένων αστυνομικών, καταγγελλόντων
και μαρτύρων, ΄προσωπικές, «ενδόμυχες» πεποιθήσεις, λογικά άλματα και
έωλα επιχειρήματα των διενεργούντων, αντιφατικές αιτιολογίες, πρακτικές
που υποκρύπτουν τα εδραιωμένα αντανακλαστικά των αρχών για την αντιμε-
τάθεση του υποκειμένου του ελέγχου κατά τη διάρκεια της πειθαρχικής διαδι-
κασίας και μάλιστα σε σοβαρές υποθέσεις κακομεταχείρισης ενίοτε ιδιαιτέρα
μεγάλης ηθικής απαξίας που αφορούν ευάλωτες ομάδες, περιπτώσεις αδυ-
ναμίας εντοπισμού των φερόμενων δραστών, έντονη απουσία οπτικοακου-
στικού υλικού, απουσία βιντεοληπτικού υλικού σε υποθέσεις κρατουμένων
και πολιτών υπό τον γενικότερο έλεγχο των αρχών, απουσία ιατροδικαστικών
εκθέσεων και πιστοποιητικών και πρωτίστως ηχηρή πλημμελής αξιολόγηση
αυτών όταν υπάρχουν, απουσία διερεύνησης του ρατσιστικού κινήτρου και
διακριτικής μεταχείρισης στην συντριπτική πλειοψηφία των υποθέσεων που
αφορούν ευάλωτες και άλλες ομάδες πολιτών.

Η διαφαινόμενη δυστοκία ως προς την διασφάλιση της αμεροληψίας
παρατηρήθηκε σε υπόθεση όπου ο Συνήγορος επανέλαβε ότι τυχόν
πλημμέλειες κατά τη διεξαγωγή της έρευνας ή την αξιολόγηση του
αποδεικτικού υλικού από τον συντάκτη της έκθεσης πορίσματος δεν είναι
δυνατόν να θεραπευθούν μέσω αιτιολογίας που δίνεται στο πλαίσιο απόφασης
του πειθαρχικού οργάνου σε δεύτερο δηλαδή χρόνο και μετά το πέρας της
διοικητικής εξέτασης. Πρόκειται, μάλιστα, για υπόθεση που ο Συνήγορος
είχε αποστείλει στον αρμόδιο Υπουργό, λόγω μη αιτιολογημένης απόκλισης
από το πόρισμα του Συνηγόρου και εν τέλει αρχειοθέτησε το 2024, λόγω μη
ανταπόκρισης (Φ. 267199). Στην ίδια κατεύθυνση, ενστάσεις διατύπωσε ο
Συνήγορος και σε σχετικό έγγραφό του με το οποίο ολοκλήρωσε τη διαδικασία
διερεύνηση υπόθεσης σχετικά με περιστατικό άσκησης βίας κατά τη διάρκεια
χειροπέδησης και σύλληψης βαριά τραυματισθέντος νεαρού άνδρα, ο οποίος
άμεσα απεβίωσε, στην περιοχή της Αθήνας το 201847 (Φ. 253186). Στην εν
θέματι υπόθεση ο Συνήγορος παρατήρησε, μεταξύ άλλων, ότι ενώ ο διενεργών
την Ε.Δ.Ε. προτείνει την ποινή της απόταξης για τους εμπλεκόμενους
αστυνομικούς, η πειθαρχική απόφαση τους απαλλάσσει, αξιολογώντας επί
της ουσίας διαφορετικά τα ίδια πραγματικά περιστατικά, σε σύμπνοια με την
αντίστοιχη ποινική απόφαση.
Όπως έχει ήδη επισημάνει ο Συνήγορος, τέτοιες εξελίξεις ενέχουν τον
κίνδυνο να χαρακτηριστούν, ότι υπηρετούν και συγκεκριμένη σκοπιμότητα,
και πάντως υπονομεύουν την προηγηθείσα διοικητική έρευνα και την
αξιοπιστία της συνολικής διαδικασίας, χωρίς πειστική αιτιολογία, ενώ δεν
περνά απαρατήρητη και η εν δυνάμει υπονόμευση του θεσμικού ρόλου του
Συνηγόρου, φαινόμενο που καταγράφει και στην παρούσα έκθεσή του με την
υπόμνηση ότι δεν διαθέτει θεσμικά εργαλεία, προκειμένου να συνδράμει σε
αυτό το στάδιο της πειθαρχικής διαδικασίας.
Ο Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α διακρίνει την εμμένουσα απουσία βιντεοληπτικού υλικού
από τους χώρους κράτησης. Οι συστηματικές πλημμελείς πρακτικές ως
προς την διασφάλιση και την αξιοποίηση του οπτικοακουστικού υλικού στην
αποδεικτική διαδικασία φαίνεται να υποδεικνύουν το έλλειμμα και σε κεντρι-
κό επίπεδο κουλτούρας και αντίστοιχης βούλησης, έλλειμμα που συνοψίζεται
στην απουσία αποφασιστικής δράσης της κεντρικής διοίκησης για την, μεταξύ
άλλων, υποχρεωτική εγκατάσταση καμερών σε όλους τους χώρους κράτησης,
όπως σταθερά υποδεικνύει ο Συνήγορος σε όλες τις Ετήσιες Εκθέσεις του και
επαναφέρει με την παρούσα αλλά και για την σταθερή συντήρησή τους, ώστε
να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη λειτουργία τους.
Η διασφάλιση οπτικοακουστικού υλικού καθίσταται επιτακτική στους χώρους
αυτούς όπου υπάρχει κατά τεκμήριο απολύτως περιορισμένη θέαση των γε-
γονότων, σε αντιδιαστολή με την εκθετική αύξηση της βιντεοσκόπησης της
δημόσιας αστυνομικής δράσης από πολίτες. Στους χώρους αυτούς ελλοχεύ-
ει και ο κίνδυνος, λόγω της περιορισμένης θέασης, ταχύτατης επώασης των
δυσμενών συνεπειών της εξουσιαστικής σχέσης που αναπτύσσεται και ενίο-
τε μετουσιώνεται σε διάθεση επίδειξής της, με επίμεμπτες ενέργειες μικρής
ή μεγάλης πειθαρχικής και ποινικής απαξίας, που φαίνεται να εκκινεί, πρω-
τίστως, από μία ψευδεπίγραφη αίσθηση υπεροχής, η οποία δεν διερευνάται
και δεν τιμωρείται, παρά τον θεμελιώδη κανόνα της αντιστροφής του βάρους
απόδειξης στις περιπτώσεις αυτές.
Στην ίδια κατεύθυνση η Ανεξάρτητη Αρχή εμμένει στην λειτουργία του φο-
ρητού συστήματος επιτήρησης και στην χωρίς χρονικό και χωρικό περιο-
ρισμό, ενεργοποίηση του Π.Δ. 75/2020, το οποίο εξασφαλίζει το απαραί-
τητο νομικό πλαίσιο για την καταγραφή εικόνας και ήχου από την ΕΛ.ΑΣ. και
το Λιμενικό Σώμα σε, μεταξύ άλλων, δημόσιες συναθροίσεις, προβλέποντας
και τη χρήση φορητών, ενσωματωμένων στις στολές, καμερών, θωρακίζοντας
τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και την αξιοπιστία της δημόσιας προληπτικής και
κατασταλτικής δράσης, συνθήκη που εισφέρει στην προστασία των πολιτών
αλλά και των υπαλλήλων. Ωστόσο, ο Συνήγορος επιβεβαιώνει και το 2024 την
ταυτοτική δυσφορία των αρχών για την βιντεοσκόπηση τη δράσης τους, στο
οικείο κεφάλαιο της παρούσας έκθεσης.
Ο Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α ξεχωρίζει επίσης υποθέσεις που συγκεντρώνουν πολλαπλές
πλημμέλειες, ωστόσο η ανεύρεση της αλήθειας και η απονομή δικαιοσύνης
παραμένουν μετέωρες παρά το ότι θα περίμενε κανείς ακριβώς το αντίθετο
λόγω της κρισιμότητας των υποθέσεων και της τρωθείσης αξιοπιστίας των
σωμάτων ασφαλείας εξ αυτού του λόγου. Σε αυτές τις υποθέσεις η αστυνο-
μική δράση επί της ουσίας δεν διερευνάται και την ίδια στιγμή αποκαλύπτεται
μια ισχυρή αντίσταση των διενεργούντων που ενίοτε ισοδυναμεί με άρνηση
εκπλήρωσης του διερευνητικού καθήκοντος σε σοβαρά περιστατικά προσβο-
λής της σωματικής ακεραιότητας, της προσωπικής ελευθερίας ή της ζωής.

Την ανωτέρω εικόνα συμπληρώνει ο αριθμός των δέκα τριών (13) πορισμάτων
που ανέπεμψε η Αρχή για συμπλήρωση στην ΕΛ.ΑΣ. και των εβδομήντα (70)
υποθέσεων την διερεύνηση των οποίων ο Συνήγορος ολοκλήρωσε διατυπώ-
νοντας παρατηρήσεις και επιφυλάξεις ή διαπιστώνοντας ότι ο πλημμελής
πειθαρχικός έλεγχος εμμένει, επί συνόλου εκατόν τριών (103) πορισμάτων
της Αρχή το 2024.
Σε μια τέτοια συνθήκη προστίθεται η διαπίστωση ότι επί συνόλου έντεκα (11)
πορισμάτων που απεστάλησαν από τον Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α. στον αρμόδιο Υπουργό
(Φ.274521, Φ.259616, Φ.267199, Φ.273254, Φ.282183, Φ.230990, Φ.244541,
Φ.243154, Φ.237463, Φ.254783, Φ.249152), κατά το χρονικό διάστημα από
την κανονιστική αποτύπωση της σχετικής δυνατότητας το 2020 έως το τέ-
λος του 2024, και οι έντεκα (11) κατέληξαν να αρχειοθετηθούν από την Αρχή,
οι οκτώ (8) εξ αυτών εντός του 2024, δεδομένης της μακράς διάρκειας που
μεσολάβησε χωρίς οι συστάσεις της να εισακουστούν καθόλου ή επί της ουσί-
ας. Η σπουδαιότητα μιας τέτοιας ρύθμισης είναι πολλαπλή και πολυεπίπεδη
καθώς παρέχει στον Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α έναν πρόσθετο δίαυλο επικοινωνίας με τη
Διοίκηση, θωρακίζει τη θεσμική εγγύηση της μη απόκλισης από το διατακτι-
κό των πορισμάτων της Αρχής χωρίς ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία,
ενημερώνει αδιάλειπτα την πολιτική και φυσική ιεραρχία και ως προς τη νομι-
μότητα των υπηρεσιακών δράσεων και ως προς την αποτελεσματικότητα των
διοικητικών διαδικασιών, ενισχύει τη διαφάνεια των πειθαρχικών ελέγχων
και τη λογοδοσία των αρμοδίων οργάνων, ενώ συγχρόνως κατοχυρώνει τον
ελεγκτικό ρόλο του Συνηγόρου του Πολίτη ως ανεξάρτητου, εξωτερικού και
αμερόληπτου μηχανισμού και επίσης τον de facto δεσμευτικό χαρακτήρα των
πορισμάτων του. Η λειτουργικότητα, ωστόσο, της συγκεκριμένης πρόβλεψης
δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται στην κρισιμότητα της. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο,
πλέον της συγκεκριμένης διάταξης, δοκιμάζεται και ο εγγυητικός ρόλος του
Συνηγόρου του Πολίτη.

Ο Συνήγορος παρατηρεί, ότι η ομάδα των ευάλωτων, συχνά πολλαπλώς,
προσώπων παραμένει μια απολύτως διακριτή και σταθερή ομάδα που υπε-
ρεκπροσωπείται στις υποθέσεις που διερευνά ο Συνήγορος ετησίως αλλά
και στις υποθέσεις που ομοίως ετησίως εισέρχονται στην Αρχή καθώς απο-
τελούν υποκείμενα κακομεταχείρισης και προσβολών θεμελιωδών εννόμων
αγαθών.
Τον ίδιο προβληματισμό φαίνεται να μοιράζεται επί της αρχής και η ΕΛ.ΑΣ.
σε κεντρικό επίπεδο με τη σύσταση της νέας Διεύθυνσης Κοινωνικής Αστυ-
νόμευσης για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων κατά του ρατσισμού
και διάφορων μορφών βίας, με την παρ. 1 του άρ. 25 του Ν. 5187/2025 η οποία
είναι μία καταρχήν θετική εξέλιξη. Ομοίως με τις νέες διατάξεις των άρ. 24
και 26 του ΠΔ 120/2008 όπως προαναφέρθηκαν το ζήτημα της διερεύνησης
ρατσιστικού κινήτρου φαίνεται να κατακτά διακριτή υπόσταση και να αποκτά
ορατότητα, επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά την άποψη της Αρχής για την υπο-
χρέωση αυτοτελούς και ενδελεχούς διερεύνησής του, σύμφωνα με τη σχετική
νομολογία του Ε.Δ.Δ.Α.

Δείτε αναλυτικά : 

 

https://www.synigoros.gr/el/category/default/post/ethsia-ek8esh-or-emhdipa-2024